Leestip interview SCP-directeur: ‘Vraag burgers niet als adviseur, maar als serieuze medeontwerpers van beleid’
Op de website Sociale Vraagstukken, waarop deskundigen uit wetenschap en praktijk publiceren over maatschappelijke kwesties, staat een zeer lezenswaardig vraaggesprek met directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) Karen van Oudenhoven. ‘Op dit moment lijkt het niet goed te lukken burgers voldoende te betrekken bij de complexe vragen die er zijn, met sociale onrust als gevolg.’
‘Als je onrust in de samenleving voor wilt zijn, dan is het verstandig om mensen aan tafel uit te nodigen en te vragen wat zij als mogelijke oplossing zien voor het probleem waar we voor staan,’ stelt Van Oudenhoven – van huis uit organisatiepsycholoog – midden in het gesprek. ‘Ga luisteren en ga in gesprek, en ga niet meteen oordelen. Corona-sceptici, boeren en klimaatactivisten zijn geen extremisten of opstandige burgers. Het zijn mensen met oprechte zorgen die uit machteloosheid in verzet komen tegen de overheid en het kabinet. Zij verdienen het om serieus erkend te worden in die zorgen.’
Betrek burgers serieuzer bij beleid
De uitspraak staat symbool voor de hoofdboodschap van de directeur: betrek burgers serieuzer bij het maken van beleid. Want: ‘De ervaring leert dat als de overheid scherp de kaders aangeeft, burgers best oog hebben voor de belangen van anderen en tot oplossingen komen.’ Een empathische overheid hangt niet alleen af van het inlevingsvermogen van individuele ambtenaren, maar ligt ook besloten in het systeem. ‘Het is mogelijk dat mensen in de kern best empathisch zijn maar niet uit de voeten kunnen met die competentie, omdat ze werken in een omgeving die de inzet daarvan onvoldoende stimuleert.’
Het interview sluit naadloos aan op de twee essays die Van Oudenhoven de afgelopen tijd schreef: eentje ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van het SCP in het voorjaar van 2023 en het vervolg daarop afgelopen voorjaar. In die essays benadrukt ze de noodzaak van veerkracht en empathie, en de rol van de overheid daarin: ‘Burgers hebben recht op politici en beleidsmakers die zich in hen verdiepen en er voor hen zijn. Op dit moment lijkt het niet goed te lukken burgers voldoende te betrekken bij de complexe vragen die er zijn, met sociale onrust als gevolg.’
Drie aanbevelingen
Van Oudenhoven doet drie aanbevelingen aan politiek en beleid om de kwaliteit van de samenleving te versterken. Ten eerste: investeer in maatschappelijke veerkracht, onder meer door vanuit het “Grote Verhaal” te vertrekken en de mens daarin niet te vergeten. Ten tweede: werk aan een meer empathische overheid, bijvoorbeeld door te luisteren naar burgers en keuzes duidelijk uit te leggen. De derde aanbeveling is het investeren in veerkrachtige instituties ‘met voldoende professionele autonomie voor medewerkers’. Dat kan volgens Van Oudenhoven door leergericht te zijn en sensitiviteit voor de omgeving te tonen.
In het recentere essay borduurt de directeur hierop voort en pleit ze voor een gelijkwaardige rol van burgers en beleidsmakers aan de ontwerptafel van beleid. ‘Die verbinding is op dit moment niet goed, en de vraag is wat de overheid kan doen om het tij te keren. Uiteindelijk natuurlijk door problemen van burgers effectief op te lossen en ervoor te zorgen dat mensen zich kunnen redden in onze samenleving. Maar het is ook cruciaal dat mensen zich gezien, gehoord en rechtvaardig behandeld voelen.’
Lees hier het interview met Karen van Oudenhoven en lees hier en hier de twee essays.