Chaheed Chekhchar: ‘Dit is hoe je de lokale economie democratiseert’
Meer gelijkwaardigheid tussen burger en (lokale) overheid? Dan kun je participatieverordeningen instellen en samen met buurtplatforms optrekken. Je kunt ook de lokale economie democratiseren. Dat doe je met ‘Community Wealth Building’ (CWB), ook wel: ‘werken aan gemeenschapswelvaart’. Hierin trekken de grote (anker)organisaties in de wijk – onderwijs- en zorginstellingen, woningcorporaties, overheden – en buurtcoöperaties samen op en creëren ze gedeelde verantwoordelijkheid en een (meer) gezamenlijke economie. Programmamanager gemeenschapswelvaart Chaheed Chekhchar is ermee bezig in Amsterdam-Noord.
Het verhaal over ‘Community Wealth Building’ (CWB) kun je aan twee verschillende kanten beginnen.
Aan de ene kant bij de zogeheten ‘ankerorganisaties’ en plaatselijke overheden die in een wijk actief zijn. Denk aan zorginstellingen, woningcorporaties, onderwijsinstellingen, stadsdeelraden. Het zijn grote organisaties waar veel geld in omgaat. Ze leveren allerlei diensten of kopen allerlei diensten in. Zoals het groenonderhoud in de wijk, de catering van het wijkziekenhuis, de schoonmaak in de scholen.
Het punt is echter dat deze ankerorganisaties en overheden die diensten meestal niet in de wijk inkopen. Het geld gaat naar grote – soms sociale – dienstenleveranciers buiten de wijk die dankzij hun schaalgrootte dergelijke opdrachten in de wacht kunnen slepen. Dit betekent dat, terwijl economische activiteit in de wijk plaatsvindt, de financiële opbrengsten wegvloeien en de wijk er dus niet van profiteert.
Je kunt het verhaal ook aan de andere kant beginnen bij de wijkinwoners. Die ervaren, aldus Chaheed Chekhchar, programmamanager gemeenschapswelvaart in Amsterdam-Noord, dat ze leven in een buurt waarin allerlei economische activiteiten plaatsvinden, maar waar zij geen deel aan hebben. Ze ervaren een geglobaliseerde wereld die bij hen gevoelens van vervreemding en onmacht oproept en versterkt. Tegelijkertijd willen steeds meer inwoners zich inzetten voor en in hun directe leefomgeving.
Wat Community Wealth Building beoogt, is beide werelden met elkaar verbinden. Het is, zo zegt het Commons Network, een transformatieve aanpak om een gemeenschapseconomie te ontwikkelen.
‘We bouwen momenteel aan een coöperatief voor cateringsopdrachten en een bewonersbedrijf voor schoonmaakopdrachten’
Opbloeien
Chekhchar: ‘Neem het groenonderhoud. Dat wordt meestal centraal ingekocht bij een groot, landelijk of regionaal opererend bedrijf. Maar wat gebeurt er als je het groenonderhoud aanbesteedt bij kleine bedrijven en coöperaties in de buurt zelf? Daardoor zorg je voor werkgelegenheid in de buurt, je versterkt de lokale of buurteconomie, en inwoners zijn in sociaal en economisch opzicht veel meer betrokken bij hun leefomgeving.’
Zo kun je je dus voorstellen dat er overal in – in dit geval Amsterdamse – wijken zoals Noord, Zuidoost en Nieuw-West, kleine bedrijven van buurtbewoners opbloeien. Het gaat niet vanzelf, vertelt Chekhchar, en elke wijk doet het op z’n eigen manier.
‘Bij ons in Noord staat het echt nog in de kinderschoenen. We bouwen momenteel aan een coöperatief dat cateringsopdrachten op zich zal nemen en een bewonersbedrijf dat schoonmaakopdrachten wil gaan uitvoeren. Als dat lukt, kunnen we verkennen hoe we de stap kunnen zetten van individuele en kleinschalige ondersteuning naar een structurele opbouw. Daar zullen we dan een conceptplan voor moeten maken.’
‘CWB past in een ontwikkeling waarin de scheidslijn tussen overheid en maatschappij steeds meer vervaagt’
Ondertussen in Nieuw-West
Stadsdeel Nieuw-West, vertelt Ckekhchar, is verder dan Noord. Het Nationaal Programma Samen Nieuw-West heeft sinds 2024 een concreet actieplan en toegewijd team om CWB lokaal tot stand te brengen. Het actieplan bestaat uit zes sporen, die samen een geïntegreerde strategie vormen om de lokale economie te versterken en eigenaarschap bij bewoners te bevorderen.
- Inkoop – Ankerorganisaties (zoals de gemeente, scholen en zorginstellingen) worden gestimuleerd om lokaal in te kopen. Door aanbestedingen toegankelijker te maken voor kleinere en coöperatieve ondernemingen, blijft meer geld circuleren binnen Nieuw-West en krijgen lokale ondernemers groeikansen.
- Coöperatief ondernemerschap – Ondersteuning bij het oprichten en opschalen van coöperaties en sociale ondernemingen in kansrijke sectoren zoals voedsel, zorg, energie en onderhoud. Dit biedt niet alleen werkgelegenheid, maar geeft werknemers ook zeggenschap en eigenaarschap.
- Ondersteunende infrastructuur – Het opzetten van een ecosysteem van ‘Community Wealth bedrijfsdiensten’, zoals juridische en financiële ondersteuning, een Koop Lokaal-platform en toegang tot voordelige financiering. Dit helpt coöperaties en sociale ondernemingen om te groeien en duurzaam te opereren.
- Communicatie en community – Bewustwording en betrokkenheid vergroten door voorlichting, bijeenkomsten en trainingen over CWB. Dit moet ervoor zorgen dat bewoners, ondernemers en ankerorganisaties beter begrijpen hoe zij kunnen bijdragen aan een inclusieve lokale economie.
- Monitoring en leren – Het effect van CWB wordt continu gemeten en geëvalueerd. Dit helpt om strategieën bij te sturen en de opgedane kennis te delen met andere gebieden binnen en buiten Amsterdam.
- Organisatie en financiën – Een kernteam, inclusief een strategisch adviseur en internationaal CWB-expert (Ted Howard), coördineert de uitvoering. Het programma is begroot op 1,5 miljoen euro tot en met in ieder geval 2026 en wordt gefinancierd vanuit de gemeentelijke coalitiemiddelen.
Deze zes sporen werken samen met als doel een veerkrachtige, democratische economie op te bouwen. Dat gaat als volgt: door lokale inkoop te stimuleren (1), krijgen coöperaties en sociale ondernemingen meer kansen (2). De ondersteunende infrastructuur (3) helpt hen daarbij met kennis, financiering en netwerken. Tegelijkertijd zorgt communicatie (4) voor draagvlak en betrokkenheid, terwijl monitoring (5) inzicht geeft in de voortgang en impact. Tot slot waarborgt de organisatie (6) dat de uitvoering effectief en strategisch wordt aangestuurd.
Meer informatie over CWB in Nieuw-West vind je hier.
Dit is de link naar hun actieplan.
‘Coöperatief werk lijkt te zijn verbonden met politiek gedrag waarin minder vaak radicale of protestkeuzes worden gemaakt’
Vervagende scheidslijn
Waarom hebben we het eigenlijk over ‘Community Wealth Building’ – een Angelsaksisch, globalistisch klinkend begrip dat niet meteen hoge ogen zal gooien bij de inwoners van eerdergenoemde buurten?
Dat is te danken aan Ted Howard, vertelt Chekhchar. Deze Amerikaanse activist en auteur richtte in 2000 The Democracy Collaborative op en begon van daaruit CWB te verspreiden als strategie voor lokale economische ontwikkeling.
Maar het gedachtegoed gaat verder terug. Chekhchar verwijst naar twee studies over coöperatief werk en de relatie met politiek en sociaal gedrag in Italië uit respectievelijk de jaren negentig en nul – zie hieronder. Ook in het denken van Gabriël van den Brink vind je het terug.
Chekhchar: ‘Ik ben enthousiast over CWB omdat het iets doet aan de gevoelens van onmacht en de behoefte aan beheersbaarheid bij veel mensen in achterstandswijken. En omdat het past in een ontwikkeling waarin de scheidslijn tussen overheid en maatschappij steeds meer vervaagt. Ik denk dat we met CWB kunnen komen tot nieuwe verantwoordingsmodellen waarin de verantwoordelijkheid voor resultaten gezamenlijk wordt gedragen.’