‘Het gaat om een gezamenlijke cultuur, een gezamenlijke taal’
Tijdens en rond de feestdagen reflecteert Overheid van Nu op wat in het voorbije jaar de belangrijkste thema’s waren. Dit keer: hoe we aankijken tegen interbestuurlijk samenwerken. We focussen daarbij op onze videorubriek ‘Overgewaardeerd/Ondergewaardeerd’, waarin dwarsdenkers reageren op actuele begrippen in en rondom het openbaar bestuur. Wat zeiden Wouter Veldhuis, Suzanne Potjer, Marijn Molema en Jet Bussemaker over interbestuurlijk werken? ‘We denken vaak dat zulke samenwerkingen bijna als vanzelf tot stand komen, maar het vergt langdurige aandacht op ze werkelijk tot een succes te maken.’
‘We denken vaak dat zulke samenwerkingen bijna als vanzelf tot stand komen, maar het vergt langdurige aandacht op ze werkelijk tot een succes te maken’, aldus Marijn Molema, bijzonder hoogleraar ‘Regionale Vitaliteit & Dynamiek’ aan de RUG.
Volgens Molema, die het begrip verbindt aan de relatie tussen Den Haag en de regio, is interbestuurlijk samenwerken iets dat betrokkenheid vergt van alle partijen. De verdeling van verantwoordelijkheden – lees decentralisaties – is alleen van waarde wanneer het Rijk zich anders opstelt, ‘gemeenten en provincies goed toerust op hun taken door de juiste kennis en financiën, maar ook door het verbinden van decentrale overheden onderling’, stelt hij.
Vice versa hebben gemeenten en provincies ‘bakken kennis en ervaring in huis die voor het Rijk heel waardevol kunnen zijn’ in de vormgeving van nieuwe wetten en regels. Maar daar je voordeel mee doen, vraagt ook om een zekere assertiviteit vanuit de regio, ziet Molema.
Oud-minister Jet Bussemaker, momenteel voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving, deelt die mening. Zij ziet in haar werkveld ‘integrale zorgakkoorden tussen gemeenten en zorgverzekeraars’ ontstaan die aanzetten tot nieuwe vormen van samenwerking. Maar écht interbestuurlijk samenwerken voert in haar optiek een stuk verder: ‘Het is iets dat valt of staat bij het vormgeven van een gezamenlijke cultuur, een gezamenlijke taal en het delen van kennis. Vervolgens moet je solidair zijn in de afspraken die je maakt en – niet onbelangrijk – elkaar iets kunnen gunnen.’ Daarin is nog veel werk te doen, ziet zij.
‘Je moet interbestuurlijke samenwerking vooral zoeken in de kruipruimtes van het Huis van Thorbecke’
Nieuwe structuur
Ook voor Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, is interbestuurlijk samenwerken ondergewaardeerd. Net als Bussemaker benadrukt hij het belang van ‘vertrouwen in de ander om tot gezamenlijke oplossingen te komen’. Dat dat vertrouwen soms moeilijk te vinden is te midden van alle politieke agenda’s, snapt Veldhuis maar al te goed.
Volgens hem moet je interbestuurlijke samenwerking daarom vooral zoeken in ‘de kruipruimtes van het Huis van Thorbecke; veilige ruimtes waar de politieke verantwoording er even niet toe doet en je op inhoud de juiste gesprekken kunt voeren om te komen tot gemeenschappelijke waarden en doelen.’
Daar zou interbestuurlijk samenwerken de komende jaren mooi vorm kunnen krijgen, meent hij.
Suzanne Potjer, Chief Exploration Officer bij het ministerie van BZK, bekijkt interbestuurlijke samenwerking net als Veldhuis door een meer systemische bril. Volgens haar is het niet alleen ondergewaardeerd, maar bovendien de enige weg voorwaarts: ‘De maatschappelijke opgaven van nu – klimaat, woningbouw of gezondheidszorg – liggen duidelijk tussen allerlei maatschappelijke partijen in.
Het is nu zaak, zegt Potjer, om ‘niet consensus maar beweging voorop te stellen’ en initiatief te belonen. We moeten partijen in de samenleving die ‘daadwerkelijk op een andere manier willen werken’ de ruimte te bieden. Want, bij allerlei partijen ligt ‘heel veel potentie om maatschappelijke opgaven verder te brengen’, ziet zij.
Verdiepen op Overgewaardeerd/Ondergewaardeerd
Nieuwsgierig naar de video’s van deze vier sprekers? Of wil je weten wie er in 2024 nog meer plaats namen voor de camera? Hieronder vind je alle gesprekken van dit jaar op een rij.