Over- of ondergewaardeerd? ‘Bezuinigen leidt juist tot bétere dienstverlening’
Wachtlijsten, dalende onderwijskwaliteit en toenemende onveiligheid - de publieke dienstverlening staat er niet goed op. Maar het is een grove denkfout om er dan altijd maar weer ‘een zak geld tegenaan te gooien’, vindt Jos Blank, wetenschappelijk directeur van het Instituut voor Publieke Sector Efficiëntie (IPSE). De overheid is in veel opzichten een ‘dik jongetje’ geworden. We moeten en kunnen de boel beter organiseren voor minder geld.’ In een nieuwe aflevering van ‘Overgewaardeerd/Ondergewaardeerd’ vertelt hij waarom.
Bezuinigingen hebben nou niet bepaald een positieve connotatie. Ergens geld weghalen leidt eigenlijk altijd tot bezwaar, ziet Jos Blank. Volgens hem ten onrechte. ‘Ondergewaardeerd! Men schakelt bezuinigen snel gelijk aan afbraak van de publieke dienstverlening, maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn.’ Sterker nog, benadrukt hij, ‘bezuinigingen leiden dikwijls tot verbetering in de kwaliteit van dienstverlening’.
Blank is gepromoveerd in de econometrie en wiskundige economie. Momenteel is hij wetenschappelijk directeur van het Instituut voor Publieke Sector Efficiëntie (IPSE): ‘We onderzoeken de doelmatigheid en productiviteit van de publieke dienstverlening in Nederland.’ Met ruim vier decennia aan ervaring in het vak was Blank verbonden aan onder meer de Technische Universiteit Delft, de Erasmus Universiteit Rotterdam, het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek.
‘Het is hoog tijd kritisch te reflecteren op onze publieke dienstverlening’, stelt Blank. ‘We moeten in de huidige context kijken hoe we de boel beter kunnen organiseren voor minder geld.’ Niet alleen om het financiële huishoudboekje van de overheid zélf op orde te houden, maar ook om de krapte op de arbeidsmarkt te verhelpen. ‘De uitdijing van onze publieke dienstverlening heeft ook tot gevolg dat er veel mensen van de arbeidsmarkt worden geabsorbeerd.’ Fte’s die, volgens de wetenschappelijk directeur IPSE, doelmatiger kunnen worden besteed.
‘Marktwerking is ondergewaardeerd – we hebben het nooit echt een kans gegeven’
De marktwerking als zondebok
De markt is volgens Blank een baken van doelmatigheid en een goede manier om hoogwaardige dienstverlening te kunnen organiseren tegen een eerlijke prijs. Maar, ziet hij, er is veel kritiek op de marktwerking die twintig, dertig jaar geleden in verschillende sectoren is ingevoerd. ‘Wat mij betreft wordt marktwerking ondergewaardeerd. We hebben haar nooit écht een kans gegeven.’
Aan de voorwaarden voor een goede markt is volgens hem nooit voldaan: ‘De overheid heeft in de zorg veel gereguleerd en is in het toezicht tekortgeschoten. Er is zelden ingegrepen bij fusies van zorginstellingen.’ Die machtsconcentraties zijn funest, meent de wetenschappelijk directeur IPSE.
Die ‘dubbelhartige houding’ merkt de wetenschappelijk directeur IPSE ook op binnen het openbaar vervoer: ‘Marktwerking krijgt dan heel snel de schuld, terwijl de NS nog altijd een positie heeft die veel weg heeft van een monopolie. Mede mogelijk gemaakt door de overheid zelf.’
Overgewaardeerd/Ondergewaardeerd
In de videorubriek van Overheid van Nu interviewen we dwarsdenkers in en rond het openbaar bestuur aan de hand van actuele begrippen.