Eelke Blokker over het succes van de Doorbraakmethode: ‘Anders denken, creatieve oplossingen vinden, onorthodoxe keuzes maken’
Hoe voorkom je dat een gezin met ‘multiproblematiek’ hopeloos verdwaalt in het doolhof van hulpverleners? Twaalf en een half jaar geleden lanceerde Instituut voor Publieke Waarden (IPW) daarvoor de Doorbraakmethode: vertrek vanuit het perspectief van het gezin en pas op gestandaardiseerde wijze maatwerk toe. Opbrengst: betere hulp en lagere kosten.
Inmiddels werkt bijna 1 op de 3 gemeenten met de methode, die ook een plek kreeg in de Hervormingsagenda Jeugd en het Integraal Zorgakkoord. IPW-oprichter Eelke Blokker is blij maar nog niet tevreden: ‘De volgende stap is dat degene die hulp zoekt ook zélf het plan maakt.’
|
Kort en simpel: vraaggericht werken aan het tackelen van problemen van huishoudens met multiproblematiek. Een in de Doorbraakmethode opgeleide professional gaat aan de hand van zes vaste stappen aan de slag. Dat begint met het vaststellen van de hulpvraag en dan een plan waarin precies die hulpverleners en instanties worden betrokken die voor de uitvoering nodig zijn. De zes stappen van de Doorbraakmethode op een rij: 1. Probleemdefinitie: identificeer en definieër duidelijk het probleem dat moet worden aangepakt. 2. Analyse: analyseer grondig de situatie om de onderliggende oorzaken en factoren te begrijpen. 3. Doelstelling: formuleer concrete en haalbare doelstellingen voor de interventie. 4. Interventie: ontwikkel en implementeer een interventieplan dat gericht is op het doorbreken van de vicieuze cirkel van problemen. 5. Evaluatie: evalueer de effectiviteit van de interventie en meet de behaalde resultaten. 6. Borging: waarborg de duurzaamheid van de behaalde resultaten door middel van follow-up en ondersteuning. |
Wat in 2012 begon als een kleinschalig en gedurfd experiment met tien Zaanse gezinnen, is mede dankzij impactinvesteringen inmiddels uitgegroeid tot een heuse methode met een app, een boek, een site en trainingen, vertelt bedenker en IPW-oprichter Eelke Blokker.
De Doorbraakmethode viert dit jaar haar koperen jubileum. Er zijn - vooral sinds 2018 - ongeveer zesduizend huishoudens weer mee op weg geholpen. Onder hen zo’n 1.700 gezinnen die slachtoffer werden van de toeslagenaffaire. In honderd gemeenten (Nederland telt 342 gemeenten, dus in bijna 1 op de 3, red.) – maakt de methode inmiddels standaard deel uit van de manier van werken. Sommige gemeenten hebben een heus ‘doorbraakteam’, bij andere gemeenten werken mensen die in de methode zijn geschoold over de hele breedte van het sociale domein.
‘We hebben de initiële opzet doorontwikkeld tot iets dat niet meer door ons hoeft te worden uitgevoerd, maar breed kan worden opgepakt en ingepast’
Rendement behalen
‘In 2012 was het heel bijzonder dat we van de gemeente Zaanstad carte blanche kregen om te kijken of ons idee werkte. Inmiddels kun je wel zeggen dat het breed post heeft gevat, net als de overtuiging dat het helpt’, zegt Blokker.
‘Na het Zaanse experiment zijn we als IPW eerst zelf aan de slag gegaan met het op iets grotere schaal toepassen van wat we later de Doorbraakmethode zijn gaan noemen. Maar we merkten dat we dan als de zoveelste partij bij toch al overbelaste huishoudens achter een voordeur kwamen, en het betrekken van steeds meer hulpverleners is eigenlijk precies wat de methode niet wil. We zagen bovendien dat we op grotere schaal maatschappelijk rendement moesten gaan behalen, want onze investeerders (een verzekeraar en een bank, red.) wilden uiteraard ook een deel van hun geld terug.’
‘We zijn de initiële opzet daarom gaan doorontwikkelen tot iets dat niet meer door ons hoeft te worden uitgevoerd, maar breed kan worden opgepakt en ingepast. Dat is wat er nu bij al die gemeenten gebeurt. Maar de methode maakt bijvoorbeeld ook deel uit van de Hervormingsagenda Jeugd en krijgt een plekje in het Integraal Zorgakkoord, waarin we samen met gemeenten en zorgverzekeraars optrekken om veranderingen teweeg te brengen. We blijven als IPW voor een deel dus ook nog steeds een stukje voorhoedewerk doen, waarbij we in de praktijk kijken hoe we de methode nog breder kunnen inzetten en nog verder kunnen verfijnen.’
‘30 procent van alle middelen in het sociaal domein wordt besteed aan 1 procent van alle huishoudens - dat is gigantisch’
Kosten besparen
Hulpverleners kunnen gebruikmaken van de app, het boek en de IPW-expertise. Plannen kunnen, zegt Blokker, zo vaak in een fractie van de gebruikelijke tijd worden verwezenlijkt, de huishoudens zien dat er met en voor hun aan struikelblokken wordt gewerkt, en veel (dure) vervolghulp wordt voorkomen.
De Doorbraakmethode is daardoor niet alleen een zegen voor de betrokken huishoudens, maar scheelt – heel Hollands gezegd – ook een boel centen. ‘Aan de 1 procent van de Nederlandse huishoudens waar het over gaat, wordt 30 procent van alle middelen in het sociaal domein besteed. Dat is echt gigantisch’, aldus Blokker. ‘Per huishouden met multiproblematiek kan dat jaarlijks zomaar oplopen tot 120.000 euro. En dat jaar in, jaar uit, voor zo’n 100.000 huishoudens. Dus, als je geen eind aan zo’n verhaal kunt maken, dan blijven de kosten. Sterker nog, dan gaan ze op over de volgende generatie.’
‘Alles binnen de wetten en regels, maar niet per se binnen de gangbare lijntjes’
Werkvreugde
Behoud van personeel en werkvreugde is een andere overweging om voor de Doorbraakmethode te kiezen, zegt Blokker. ‘Ook in het sociaal domein is personeel schaars en wordt het nóg schaarser. Alle reden dus om de werknemers die je hebt te houden. Maar we zien dat veel mensen in de sector het plezier in hun werk verliezen. Ze zijn vaak 40 procent van hun tijd kwijt aan regelwerk. De gezinnen met multiproblematiek vormen zo’n 20 procent van de workload, maar kosten de hulpverleners door de complexiteit van het systeem 80 procent van hun tijd aan coördinatie.’
‘Dus laten we proberen zo min mogelijk gedoe te organiseren. Want elk uur dat opgaat aan gedoe, kan door een professional niet worden besteed aan het daadwerkelijk oplossen van problemen. Dan gaan mensen uiteindelijk vertrekken en wordt de situatie nog moeilijker. Kiezen voor een duidelijk plan is daarom ook een rationalisering van de inzet van mensen en middelen.’
Werken met de Doorbraakmethode is bovendien ook gewoon léúk, aldus Blokker. ‘Het betekent anders denken, creatieve oplossingen vinden, geregeld ook onorthodoxe keuzes maken. Linksom gaan in plaats van rechtsom. Alles binnen de wetten en regels, maar niet per se binnen de gangbare lijntjes. Dat wordt overigens niet altijd door iedereen begrepen.
Een mooi voorbeeld is dat van een alleenstaande moeder met wat fysieke problemen, die ook nog eens in een sociaal isolement was geraakt. In plaats van een schaarse en dure plek voor haar kind in het busje naar school te betalen, is er bij wijze van alternatief leerlingenvervoer een elektrische bakfiets voor haar gekocht. Zo komt haar kind op school, werkt ze zelf aan haar gezondheid en komt ze de deur uit en onder de mensen. Drie vliegen in één klap, allemaal keurig te verantwoorden en dus een heel goede oplossing.’
‘Het is soms best lastig uit te leggen, maar dat zij dan maar zo’
Uitleggen
‘Maar natuurlijk geeft het ook scheve ogen als ze met die dure nieuwe fiets het schoolplein oprijdt. Mensen zien niet dat we niet méér geld hebben uitgegeven, maar dat we het alleen ánders hebben gedaan en op die manier veel andere hulpvragen met de bijbehorende kosten hebben voorkomen. Het is soms best lastig uit te leggen, maar dat zij dan maar zo.’
Er zijn meer voorbeelden. Een slachtoffer van de toeslagenaffaire had haar eerder uit huis geplaatste kind net weer thuis, maar dreigde door de omstandigheden vast te lopen. Een voor haar en haar kind betaalde vakantie in de zon voorkwam dat ze doorbrandde en opnieuw in een neerwaartse spiraal terecht zou komen.
‘In zo’n geval maak je een afweging die veel breder is dan ‘ga maar even lekker op vakantie’, en dan zie je dat zo’n methode echt helpt om te doen wat op dat moment werkt.’
‘Het gaat in 80 procent van de gevallen om alleenstaande ouders met opvoedproblemen, mentale problemen en weinig geld’
Democratisering
De mensen zelf weten vaak het beste wat ze nodig hebben, zegt Blokker, en dat brengt hem op de volgende stap in de ontwikkeling van de Doorbraakmethode: de democratisering van het proces, waarbij degene die hulp zoekt ook zélf het plan maakt.
‘Dan heb je veel minder ‘hertalers’ van hulpvragen nodig en kun je stappen overslaan. We hebben er al wat projectjes mee gedaan, en de plannen blijken inhoudelijk beter te worden, niet helemaal tot onze verbazing. Ze zijn immers écht op de persoon toegespitst, en de mensen kunnen zelf veel beter onderbouwen wat zij nodig hebben dan een professional. Dat heeft ook te maken met de aard van hulpverlening. Helpers willen helpen. Dus als er iemand komt met een vraag die ze nét niet kunnen beantwoorden, dan redeneren ze instinctief naar hun eigen aanbod toe, omdat ze graag willen helpen. Terwijl de vraagsteller eigenlijk iemand anders nodig heeft.’
‘Laten we het zó makkelijk maken dat mensen het voor een groot deel zelf kunnen’
Eigen sociaal team
‘Er is nog heel veel te winnen. Laten we het zó makkelijk maken dat mensen het voor een groot deel zelf kunnen. Uit ervaring weten we inmiddels dat de plannen best veel op elkaar lijken. Er zijn zo’n tien tot vijftien wetsartikelen die in 90 procent van de cases de onderbouwing vormen, en het gaat in 80 procent van de gevallen om alleenstaande ouders met opvoedproblemen, mentale problemen en weinig geld. Het is dus allemaal heel vergelijkbaar, en niet zo vreselijk ingewikkeld.’
‘Laten we instrumenten maken die makkelijk te hanteren zijn, en waarmee mensen zelf snel tot een zo goed als klaar plannetje kunnen komen. Daarmee kunnen ze zich dan bij het juiste loket melden. Laat ze de basis van hun eigen sociaal team leggen. Daar is misschien nog wel een andere doorbraak voor nodig, want ik denk dat veel professionals dat in eerste aanleg best ingewikkeld gaan vinden. Maar volgens mij wordt uiteindelijk iedereen er blij van.’