Yassmine el Ksaihi: ‘Bij het pierenbad komen alle domeinen samen’

Artikel | 20-12-2023 | 12:00

Negen partijen zetten in november 2023 hun handtekening onder het convenant Regio Deal ZaanIJ II Groen en Meedoen: de ministeries van BZK, VWS, JenV en SZW, de gemeenten Zaanstad, Oostzaan en Amsterdam, en het stadsdeel Amsterdam-Noord. Voor een periode van vier jaar is 40 miljoen euro beschikbaar - 20 miljoen euro vanuit de regio zelf en 20 miljoen euro vanuit het Rijk.

De regio ZaanIJ bestaat uit Zaandam-Oost, Amsterdam-Noord en Oostzaan. Om de kansenongelijkheid aan te pakken en tegelijkertijd te bouwen aan meer vertrouwen in de overheid, staan in de aanpak van ZaanIJ II vijf thema’s centraal:    

• Leefkwaliteit en een groene omgeving: een goed onderhouden, groene openbare ruimte bevordert de veiligheid, stimuleert lichaamsbeweging, recreatie en sociaal contact.
• Grotere ontplooiingskansen: draait om het verkleinen van leer- en taalachterstanden, het verhogen van het gemiddelde opleidingsniveau, betere kansen op werk en het versneld realiseren van (school)voorzieningen.
• Aanpak criminaliteit en ondermijning: het verstoren van ondermijning, criminaliteit en uitbuiting van kwetsbare bewoners.
• Bevorderen brede gezondheid.
• Street-level leren en samenwerken: het creëren van ruimte voor samenwerking en samen leren tussen betrokkenen die op straatniveau actief zijn (bewoners(organisaties), (sociaal) ondernemers en (wijk)professionals).

Regio Deal ZaanIJ II Groen en Meedoen en andere programma’s: ZaanIJ II sluit aan bij de verstedelijkingsstrategie van Metropoolregio Amsterdam (MRA), waarmee regie wordt gevoerd op herbestemming en herinrichting van het gebied als gevolg van landelijke opgaven. Maar ook bij de integrale wijkenaanpak die uitgaat van de gemeenten Amsterdam en Zaanstad: de Aanpak Noord en Pact Zaandam-Oost. Waarbij Pact Zaandam-Oost ook een langjarige integrale aanpak is in het kader van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Daarnaast ondersteunt de Regio Deal het gebiedsproces Oostzanerveld en het Masterplan Oostzanerveld, waarin de gemeente Oostzaan twee wettelijke opgaven realiseert: de ontwikkeling van Natuur Netwerk Nederland en de Natura 2000-doelstellingen.

Het pierenbad. Als het tijdens ons interview weer ter sprake komt, wordt de sfeer een beetje lacherig. Want ja, bij ‘pierenbadje’ denk je in eerste instantie aan een bassin van een paar vierkante meter, een fonteintje dat het soms wel, soms niet doet, en een handvol ouders met kinderwagens en rondrennende peuters. Een bescheiden publieke voorziening waar op kleine schaal gebruik van wordt gemaakt.

Hoe anders is Pierenbad Noord aan het Plejadenplein in de wijk Tuindorp Oostzaan in Amsterdam-Noord. Een bassin van naar schatting 20 bij 25 meter. Eromheen een flinke speelweide en elke zomer een bomvol toevluchtsoord voor buurtbewoners die afkoeling zoeken in de steeds heter wordende stad.

Yassmine el Ksaihi groeide pal naast het pierenbad op, vertelt ze. ‘Zo’n plek is zo’n verrijking voor de buurt. Ik ben niet arm opgegroeid maar er werd thuis wel goed nagedacht over geld. Dus naar het zwembad gaan was echt een uitje. Het kon, maar dan moest je voor dat geld ook wel de hele dag gaan. Met het pierenbad is dat anders. Je gaat even een paar uurtjes. Je ziet daar iedereen. Als je in zo’n wijk als Tuindorp opgroeit, is het pierenbad echt thuiskomen. Dat was altijd mijn ervaring. En die van veel buurtbewoners.’

‘Het idee dat het fysieke domein en sociale domein gescheiden zijn, is oud hokjesdenken’

Oud hokjesdenken

Yassmine el Ksaihi is stadsdeelbestuurder van Amsterdam-Noord en is richting het Rijk namens alle gemeenten de bestuurlijke trekker binnen Regio Deal ZaanIJ Groen en Meedoen. ‘Het pierenbad’ is een belangrijk instrument in de ambities om de regio veiliger, groener en gezonder te maken. In de eerste Regio Deal ZaanIJ  werd het pierenbad in Tuindorp Oostzaan opgeknapt. ‘Binnen de vervolgdeal willen we gaan zorgen voor nog een pierenbad in het oostelijke deel van Noord’, vertelt El Ksaihi.

Een pierenbad is een forse investering in termen van stenen en groen – het fysieke domein. In eerste instantie kunnen ambtenaren en bestuurders sceptisch zijn over wat dat nou oplevert. El Ksaihi: ‘Maar ik zeg dan dat dit hét voorbeeld is van waar alle portefeuilles bij elkaar komen. Het past - in de steeds sneller steeds heter wordende stedelijke omgeving - binnen het domein Klimaatadaptatie. Het is het gratis alternatief voor wie niet naar het zwembad kan, en daarmee dus ook een Leefbare stadvoorziening die zorgt voor meer gelijkheid. In Noord lijdt de helft van de jeugd aan obesitas, in en rond het pierenbad leren ze te spelen in water en krijgen ze beweging – dus: domein Gezondheid. En dan is het pierenbad ook nog goed voor de Sociale Cohesie.’

Het idee dat het fysieke domein en sociale domein gescheiden zijn, is oud hokjesdenken, vindt ze. Daaraan toevoegend dat het bij haar ook even duurde voordat het kwartje viel. ‘Ik heb altijd sociale portefeuilles gehad, maar nu voor het eerst veel fysieke portefeuilles zoals verkeer, vervoer, mobiliteit en openbare ruimte - en dus ook de speeltuinen en pierenbaden in Noord. Ik vond dat in het begin best spannend. Ik moest wat gaan vinden over zaken zoals wegen, fietspaden en het ganzenafschot. Inmiddels realiseer ik me wat een verrijking het is om in beide domeinen bestuurlijke ervaring te hebben. Ik ben heel anders gaan kijken.’

‘Die vergroende schoolpleinen maken dat de kinderen rustiger zijn en dat de lessen soepeler verlopen’

Groener en soepeler

Vooruit, nog een voorbeeld: ‘Bij de eerste regiodeal hebben we onder meer ingezet op het opknappen en vergroenen van schoolpleinen en speeltuinen. Ik sprak een docent op een basisschool in Molenwijk. Die vertelde: wij hebben klassen met gemiddeld dertig leerlingen – vaak met achterstanden, soms een rugzakje. Maar die vergroende schoolpleinen maken dat de kinderen veel liever buiten zijn én ze worden er rustiger van. En dat merk je weer in de klas. Ze zijn rustiger en de lessen verlopen een stuk soepeler. Dus, die fysieke investering werkt door in de andere domeinen.’

Die ruime blik voorbij het eigen domein vind je ook terug in ZaanIJ II. El Ksaihi: ’We kijken als betrokken gemeenten en wijken heel erg naar waar we elkaar kunnen aanvullen, hoe we van elkaar kunnen leren. Zo investeert de gemeente Oostzaan sterk in en rond waterlandgebied ’t Twiske – daarmee voorzien ze ook in de recreatiebehoefte van de bewoners van Amsterdam-Noord.

Andersom krijgen ze in Oostzaan meer te maken met ondermijning. Voor de aanpak daarvan kunnen zij weer putten uit onze ervaring. En waarom zou je als jongere in Amsterdam-Noord alleen maar gericht zijn op de (overvolle) onderwijs- en arbeidsmarkt in je eigen stad, als er ten noorden in Zaandam ook prima opleidingen zijn? Plus de ov-verbindingen om er gemakkelijk te komen. Dus dat stimuleren we ook.’

‘Regionale samenwerking is leuk bedacht maar stem al die agenda’s maar eens af op elkaar’

Wirwar

Maar voordat een Tuindorp-jongere vanzelfsprekend op de bus stapt naar zijn technische mbo-opleiding in Zaanstad, of Oostzaan en Amsterdam gezamenlijk ondermijning bestrijden, moet er bestuurlijk wel het nodige worden afgestemd. De regiodeals moeten hun weg vinden in een wirwar van reeds bestaande regio’s, programma’s en agenda’s.

El Ksaihi: ‘Regionale samenwerking is leuk bedacht maar stem al die agenda’s waar je mee te maken hebt maar eens af op elkaar.’

Ze geeft ‘ondermijning’ als voorbeeld. Zoals gezegd hebben ze daar in Oostzaan nu ook last van. Plus: criminelen trekken zich weinig aan van gemeentelijke en regionale grenzen. Een gezamenlijke uitdaging, dus. Maar bestuurlijk heb je wel het probleem dat Oostzaan en Amsterdam elk in een aparte veiligheidsregio liggen. 

El Ksaihi: ‘In de regiodeal zit er vanuit elke betrokken partij een bestuurlijke trekker aan tafel. Voor Zaanstad is dat de burgemeester, Jan Hamming. En hij is ook voorzitter van de veiligheidsregio, dus dat helpt om sneller af te stemmen en met elkaar op één lijn te komen. Maar als we gegevens willen delen binnen de privacy-grenzen, moeten we ook in gesprek met het ministerie van Justitie. Dat is allemaal goed en verantwoord. Maar het kost ook tijd en ondertussen worden de problemen bepaald niet kleiner.’

‘Samenwerking is uitdrukkelijk een aparte pijler in deze regiodeal waarvoor geld en tijd zijn gereserveerd en waarvoor je verantwoording aflegt’

Goodwill en drive

Het verschil met de vorige regiodeal, zegt ze, is dat er nu meer aandacht is voor die noodzakelijke bestuurlijke afstemming. ZaanIJ I speelde zich voor een groot deel af in de coronaperiode. ‘Bestuurlijk hebben we elkaar één keer online gezien. Nu zijn we voor het convenant drie keer bij elkaar gekomen en komen we per jaar twee keer bij elkaar en investeren we echt in onze samenwerking. Samenwerking is uitdrukkelijk een aparte pijler in deze regiodeal waarvoor geld en tijd zijn gereserveerd.’

Daarmee wordt de verleiding tegengegaan om als individuele gemeente na het tekenen van het convenant over te gaan tot de orde van de dag en alleen het eigen lijstje van interventies af te werken. ‘Dat wilden we echt niet. De kracht zit juist in de samenwerking en wisselwerking. In je processen goed met elkaar afspreken en je daaraan houden. En daar moet je als deelnemende partij ook expliciet verantwoording voor afleggen.’

Wat zijn - tot slot - haar ervaringen met de vier ministeries en de ambtenaren die vanuit het Rijk betrokken zijn bij de regiodeals? ‘Ik zie veel goodwill en drive om vanuit Den Haag echt iets te betekenen in en voor de regio, maar dan wel vanuit de kracht van de regio zelf. De boodschap is: jullie weten wat er speelt en nodig is. Hoe kunnen wij helpen? Daarvoor wil ik de betrokken ambtenaren vanuit het Rijk complimenteren.’