‘Speel als overheid vaker een uitwedstrijd’
Als overheid je gezag terugwinnen en over ‘maatschappelijke slagkracht’ beschikken? Het kan, zeiden vijf experts tegen elkaar in de serie Trendtalks van Platform31. ‘Ga eens naar de Schilderswijk en doorvoel wat daar beleefd wordt. Je zult zien dat je tot andere, en betere oplossingen komt.’
‘Als overheid speel je vaak een thuiswedstrijd. Je creëert de setting, de agenda en het gezelschap die bij je passen. En vervolgens ga je aan de slag met het oplossen van de problemen van Nederland. Maar een heel groot deel van Nederland zit dan niet bij jou aan tafel. En de oplossingen die jij met de beste wil van de wereld had bedacht, blijken niet te passen.’
‘Daarom zeg ik dat je als overheid vaker een uitwedstrijd moet spelen. Daarmee bedoel ik: ga daar naartoe waar de problemen werkelijk spelen. Ga bijvoorbeeld eens naar de Schilderswijk en doorvoel wat daar beleefd wordt. Ga daar de dialoog aan. Je zult zien dat je tot andere, en betere oplossingen komt.’
Eind 2022 zond Platform31 de serie Trendtalks uit vanuit de Balie in Amsterdam. Het waren er vijf: wonen en leefbaarheid, veerkrachtige economie, inclusieve samenleving, duurzame ontwikkeling en maatschappelijke slagkracht. Overheid van Nu keek naar de uitzending over dat laatste thema.
Het ontgaat Jeroen Heres (Rathenau Instituut) - van wie bovenstaand citaat afkomstig is, Rogier van der Wal (lector Aeres Hogeschool Dronten), Jeroen van Gool (Wethoudersvereniging), Platform31-onderzoeker Jan Kastje en presentator Thomas van Zijl niet dat ze hier in het zaaltje van de Balie precies die thuiswedstrijd zitten te spelen. Op de achtergrond (de dug-out) zitten bestuurlijke zwaargewichten ernstig kijkend mee te knikken.
De drie B’s
Die monoculturele setting weerhoudt de vijf heren er niet van een betekenisvol gesprek te voeren. De analyse - met dank aan de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) - is in ieder geval duidelijk. Door een grote nadruk op efficiëntie en effectiviteit boette de overheid in aan betrouwbaarheid. Door het uitbesteden van kennis en kunde verloor de overheid aan bekwaamheid. De betrokkenheid werd kleiner doordat de burger te veel op afstand werd gezet. Gevolg: een overheid die minder voor elkaar krijgt dan in deze tijd van grote opgaven gewenst is.
Wil de overheid weer gezag hebben en slagvaardig kunnen opereren, dan is het herstellen van die drie B’s dringend gewenst. Hoe - welke handvatten er daarvoor zijn - blijft deze trendtalk nog wel lang in het midden. Maar halverwege de talk komen de heren op gang.
Uitvoerbaarheidstoets
De uitvoerbaarheidstoets, die de minister van BZK voorbereidt, zal kunnen helpen, zegt Van Gool: ‘Ik hoop dat de minister de positie heeft om de uitvoeringstoets (waarmee eerst wordt gekeken of het gemaakte beleid wel goed uitvoerbaar is, red.) af te dwingen bij de andere ministeries.’
De City Deals, Regio Deals en langjarige agenda’s, waar steeds meer mee gewerkt wordt, zijn goede aanzetten voor een nieuwe benadering, zegt Kastje. Heres onderstreept dat: ‘Succesvol innoveren gebeurt steeds minder lineair, steeds meer via informele netwerken.’
Maar maatschappelijke slagkracht vergroot je als overheid ook als je duidelijk bent over wat de burger wel en niet van de overheid kan verwachten - vaak is dat niet helder en ontstaan er onrealistische verwachtingen, zegt Van der Wal.
Metafoor
Het abstractieniveau wordt doorbroken als Heres zijn metafoor over de uit- en thuiswedstrijd op tafel legt. Dat is nou inderdaad precies wat je als overheidsdienaar meer moet doen.
Van Gool is zo vrij aan te vullen dat hij de ‘oekaze’ van Heres in praktijk brengt: ‘Behalve directeur van de Wethoudersvereniging ben ik ook raadslid. We vergaderen nu op de locaties waar het vergaderonderwerp speelt. Dus: het bestemmingsplan wordt - met de bewoners erbij - besproken in de wijk of het dorp waar dat plan gevoelig ligt. En dat levert inderdaad maatschappelijke slagkracht op.’
Terugkijken
Terugkijken kan hier.