De Dubbele Dijk bij Bierum: Onmogelijk zonder sterke samenwerking tussen overheden

Lijnrecht tegenover elkaar

'Het resulteerde toch vooral in procederen, procederen, procederen,' vat gedeputeerde van de provincie Groningen Johan Hamster (ChristenUnie) samen hoe samenwerking binnen complexe projecten met veel partijen tot een jaar of tien geleden meestal verliep.

Ook het verdiepen van de vaargeul ten tijde van de vestiging van de kolen- en gascentrale in de Eemshaven zorgde ervoor dat partijen lijnrecht tegenover elkaar kwamen te staan en elkaar met regelmaat in de rechtszaal troffen. Bovendien had de verdieping van de vaargeul ook grote impact op de ecologie in de Eems-Dollard.

'Toen hebben we in Noord-Groningen gezegd: dit moet anders,' zegt Hamster. 'Het is belangrijk om economische projecten te kunnen realiseren, maar alleen als de omgeving daar ook bij gebaat is en we het kwetsbare Eems-Dollard-Estuarium niet alleen kunnen beschermen maar ook van nieuwe impulsen kunnen voorzien.'

Het resultaat is het samenwerkingsverband Ecologie & Economie in Balans, waaraan 25 partijen meedoen: bedrijfsleven, natuur- en milieuorganisaties, landbouw, waterschappen, verschillende ministeries, provincie Groningen en de gemeenten Eemsdelta, Het Hogeland en Oldambt. Deze partijen streven samen naar een duurzame toekomst voor het gebied en het behalen van resultaten die voor alle partijen bevredigend zijn.

Ecologische plus

Volgens Hamster draait goede samenwerking er vooral om dat je elkaar niet verrast: 'Zorg ervoor dat je ontwikkelingen al aan de voorkant met elkaar regelt. In het geval van Ecologie & Economie in Balans gaan we al in de beginfase op zoek naar een "ecologische plus". Niet alleen de economie moet beter worden van een nieuwe ontwikkeling, ook moet de ecologie en de gehele omgeving ervan profiteren. Zo kom je tot tevredenheid van alle partners.'

Janke Kappenburg, verantwoordelijk voor de dagelijkse aansturing van Ecologie & Economie in Balans, beaamt dat het een goed voornemen is om elkaar zoveel en zo snel mogelijk op de hoogte te houden van nieuwe informatie, maar dat dat in de praktijk soms lastig is. 'Soms lukt het niet om elkaar vroegtijdig op de hoogte te stellen, bijvoorbeeld door bepaalde contractuele afspraken of omdat je nog in onderhandeling zit met een andere partij. Dan voelen sommige partijen zich nog steeds verrast, terwijl er wel goede bedoelingen in de samenwerking zijn.'

Hamster geeft een voorbeeld: 'Als provincie hebben wij bij de uitbreiding van de Eemshaven op een gegeven moment een vroeg besluit moeten nemen om ervoor te zorgen dat er op het geplande gebied van de uitbreiding niet gespeculeerd kon worden. De betrokken agrarische partijen konden we daarvan pas een dag van te voren inlichten. Dat vonden zij heel vervelend en ze vroegen zich af: had dat niet eerder gekund?'

Uitvoeringstak

Vertrouwen is volgens Kappenburg en Hamster dan ook iets waar je elke dag, elke week aan moet blijven werken. 'Zorg ervoor dat je alles in vertrouwelijkheid met elkaar kunt delen, kunt zeggen wat je belangrijk vindt en waar je tegenaan loopt,' stelt Hamster. Naast een aantal vaste momenten per jaar waarop de 25 partners elkaar treffen, houden alle partijen elkaar voortdurend op de hoogte.

 'Elkaar ontmoeten binnen Ecologie & Economie in Balans levert in eerste instantie vertrouwen op,' zegt Hamster, 'en daardoor is het weer makkelijker om samen concrete resultaten te boeken.' Aan het samenwerkingsprogramma werd ook een uitvoeringstak gekoppeld: Eems-Dollard 2050. Daarin zijn tientallen pilots verenigd die het concrete resultaat laten zien van Ecologie & Economie in Balans.

Neem de versterking van de Dubbele Dijk nabij Bierum, tegen de Dollard aan. 'In de strijd tegen de stijgende zeespiegel wordt doorgaans gekozen voor verhoging van een bestaande dijk, maar met alles wat wij de komende jaren verwachten zou dat een wel hele hoge dijk worden en een dito investering,' legt Hamster uit. 'De betrokken partijen kozen voor een andere aanpak: de bestaande dijk een beetje versterken en er achter een tweede dijk bouwen. Mocht de eerste dijk overstromen, dan dringt zout water het land binnen en zal de wateroverslag opgevangen worden door de tweede dijk.'

Voor de aanleg van de tweede dijk moesten agrariërs het gebied tussen de twee dijken opgeven, maar in ruil daarvoor vinden in het gebied nu allerlei experimenten plaats op het gebied van zilte teelt. Een groot percentage van alle aardappelteelt ter wereld komt uit Noord-Groningen en de experimenten hebben het doel om uit te vinden of grond tussen de dijken geschikt is voor het verbouwen van bepaalde aardappelsoorten, zeewier en algen.

'Verras elkaar niet'

Daarnaast heeft het project nog een ecologische plus waarvan de agrariërs profiteren, vertelt Hamster. 'Met het slib dat we uit de Eems-Dollard vangen proberen we de dijken te versterken, maar we verhogen er ook het agrarische land mee op. Daarmee wordt het land niet alleen vruchtbaarder, maar gaan we ook de daling van de grond tegen.'

Volgens Kappenburg had de Dubbele Dijk nooit gerealiseerd kunnen worden zonder een sterk samenwerkingsverband als Ecologie & Economie in Balans. 'Zoiets zou er eerder voor hebben gezorgd dat partijen elkaar voor de rechter zagen. Via dwang was er nooit een evenwicht gevonden tussen economie en ecologie, dat kun je alleen in samenwerking bereiken.'

Mocht er in de toekomst in Noord-Groningen bijvoorbeeld nog een datacenter komen – in de Eemshaven staat er al een van Google – dan zou dat volgens Hamster en Kappenburg ook typisch iets zijn wat zonder bestuurlijke kleerscheuren geregeld kan worden via Ecologie & Economie in Balans.

Hamster: 'Ik denk dat de omstandigheden nu zo zijn dat als er een economische ontwikkeling is, dat dat voortijdig in vertrouwen gedeeld wordt en gezocht wordt naar mogelijkheden om mogelijke bezwaarmakers vanuit omgeving, natuur en milieu met ons te verenigen.' Het netwerk staat inmiddels stevig, ziet de gedeputeerde. 'Er ligt grote kracht in het elkaar ontmoeten. En daarnaast: bellen, mailen, appen. Deel vanaf het begin alles met elkaar en verras elkaar niet.'