Nieuw elan in het samenspel tussen rechtbank, schuldhulp en schuldenbewind
Mensen met problematische schulden worden beter geholpen als rechters, schuldhulpverleners en bewindvoerders goed samenwerken. Sinds 1 januari is er een nieuwe wet die hierbij moet helpen. ‘Dit helpt om mensen met problematische schulden de beste passende ondersteuning te geven.’
Wanneer ben je geholpen met schuldenbewind?
Je zit tot over je oren in de schulden, niet meer in staat om je financiën op orde te krijgen én je bent in gevecht met meerdere schuldeisers. In dat soort gevallen kan schuldenbewind uitkomst bieden. Een bewindvoerder brengt dan rust in de situatie. Alleen: zo’n schuldenbewind is een ingrijpende maatregel en lang niet voor alle mensen met schulden de beste oplossing.
Ingrid Leentvaar weet er alles van. Ze werkt al bijna 20 jaar in de schuldhulpverlening bij de gemeente Den Haag. Eerst als schuldhulpverlener, daarna als projectleider binnen de innovatietak en nu als domeinadviseur Financiële hulpverlening.
Bewind is niet altijd de beste oplossing
Leentvaar: ‘Er zijn allerlei situaties en redenen te bedenken waardoor iemand in schuldenbewind terechtkomt. Dat kan een goede oplossing zijn. Maar bewind is niet altijd de beste oplossing. Soms kunnen mensen wel omgaan met het budget dat ze nog tot hun beschikking hebben, maar hebben ze bijvoorbeeld ondersteuning nodig om schuldeisers tot een akkoord te bewegen. In dat soort gevallen kan een lichtere vorm van ondersteuning ook volstaan. De keuze van de passende vorm van financiële ondersteuning is echt maatwerk.’
Grote toename van schuldenbewind
Mensen met problematische schulden zijn dus niet altijd het best geholpen door schuldenbewind. Desondanks is het aantal bewinden de afgelopen jaren sterk toegenomen, vertelt rechter Jenny Hofman. En dat zet andere vormen van financiële ondersteuning weer onder druk.
‘De kosten voor bewind worden vaak door de gemeente vergoed vanuit de bijzondere bijstand. Doordat er veel (schulden)bewinden zijn uitgesproken, is de aanspraak die op de bijzondere bijstand wordt gemaakt heel groot. Hierdoor sneeuwen andere vormen van ondersteuning die uit de bijzondere bijstand moeten worden betaald (zoals de ijskast of de wasmachine) onder. Dus als er minder verstrekkende mogelijkheden zijn om mensen met schulden te helpen, moet de rechter daar rekening mee houden.’
Marianne van Kalken van het ministerie van SZW vertelt dat gemeenten vaak niet op de hoogte waren van verzoeken om schuldenbewind in te stellen. ‘Daardoor konden zij niet in een vroeg stadium meedenken over alternatieve en mogelijk minder ingrijpende vormen van financiële ondersteuning. Zoals budgetcoaching of -beheer.’
Bewindvoerders benadrukken daarnaast dat de toename van schuldenbewind samenhangt met het toenemende aantal mensen met schulden. En dat die oorzaak beter moet worden aangepakt.
Momentum voor verandering
Tijd voor verandering, kortom. Een belangrijke ontwikkeling daarbij is dat gemeenten vanaf 1 januari advies mogen uitbrengen aan de rechter: denken zij dat degene met schulden beter geholpen is door voortzetting van het schuldenbewind, of met een lichtere vorm van ondersteuning? Ook kan schuldenbewind alleen nog maar voor bepaalde tijd worden ingesteld.
Ingrid Leentvaar is blij met deze ontwikkeling, maar nog meer met de achterliggende gedachte: ‘Als gemeente zitten we dicht op het vuur. Daarom is het goed dat we kunnen adviseren waar iemand het meest mee geholpen is.’
‘Uiteindelijk wil je tijdig alle vormen van financiële ondersteuning met elkaar overwegen, zodat mensen krijgen wat het best bij hun situatie past.’
De wet motiveert haar nog meer om tot een samenwerkingsconvenant te komen tussen haar gemeente en bewindvoerders. ‘Uiteindelijk is het belangrijk dat er goede samenwerkingsafspraken komen voor consult, instroom, doorstroom, uitstroom en wederzijds overdragen. Waarbij we elkaar vinden vóórdat een bewind wordt uitgesproken. Dan kan je alle vormen van financiële ondersteuning met elkaar overwegen, zodat mensen uiteindelijk de best passende vorm van ondersteuning krijgen.’
‘Door het gesprek met elkaar te voeren ontstaat meer kennis en begrip voor elkaars werkwijze’
Interbestuurlijk leren samenwerken
Het adviesrecht is onderdeel van het Actieplan Brede Schuldenaanpak. Marianne van Kalken van het ministerie van SZW ziet steeds meer mooie voorbeelden van samenwerking ontstaan tussen de rechtspraak, gemeenten en bewindvoerders. ‘Die voorbeelden delen we in het landelijk platformoverleg schuldenbewind. Daar worden ook praktische zaken met elkaar besproken, zoals hoe we het adviesrecht in de praktijk het best toe kunnen passen.’
In Tilburg hebben we al gezien dat een verbeterde samenwerking tussen gemeente, rechtspraak en bewindvoerders leidt tot meer onderling begrip. Wat weer zorgt voor betere ondersteuning van mensen met problematische schulden. Jenny Hofman: ‘Door het gesprek met elkaar te voeren ontstaat meer kennis en begrip voor elkaars werkwijzen. Daardoor sluiten we ook beter op elkaar aan om uiteindelijk te komen tot sanering van schulden.’