Zwolse wijk Berkum: van aardgasvrij naar grootschalige opwek
De Zwolse wijk Berkum experimenteert al een aantal jaar met energieopwekking en -opslag. De gemeente ontvangt een subsidie van het rijk (Programma Aardgasvrije Wijken, PAW) om van Berkum een ‘aardgasvrij-ready wijk’ te maken. Deze proeftuinen aardgasvrije wijken zijn specifiek bedoeld voor het verduurzamen van particuliere koopwoningen.
In het kort:
| • Gemeenten in heel Nederland hebben in het kader van de energietransitie een Transitievisie Warmte opgesteld en werken nu aan wijkuitvoeringsplannen voor de implementatie hiervan. • In de Transitievisie Warmte van de gemeente Zwolle zijn drie wijken opgenomen om te starten met de Wijkuitvoeringsplannen, waaronder de wijk Berkum. • Zwolle krijgt een specifieke subsidie van het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW). Dit project heet ‘Berkum Energieneutraal’. • Woningcorporatie deltaWonen heeft in de wijk Berkum een ‘Energieproeftuin’. Bewoners van de wijk hebben een eigen stichting: Duurzaam Berkum. • De gemeente werkt nauw samen met de woningbouwcorporatie en bewoners. |
Berkum ‘Aardgasvrij-ready’
Berkum Energieneutraal betekent: huizen isoleren, energiezuinig gedrag bevorderen en een nieuw wijkenergiesysteem aanleggen. Betrokken partners zijn onder meer de provincie, Enexis (netbeheerder), een groep ondernemers, woningcorporaties zoals deltaWonen, en Natuur en Milieu Overijssel).
Het project Berkum Energieneutraal kent drie trajecten: grootschalige opwek, verduurzamen van gebouwen en het wijkenergiesysteem. De eerste twee zijn in handen van de stichting Duurzaam Berkum, een bewonersvereniging.
De gemeente leidt de ontwikkeling van het wijkenergiesysteem. Op verschillende momenten organiseert de stichting samen met de gemeente bewonersavonden. Zo wil de gemeente steeds beter leren zijn beleidsvoorstellen te vertalen naar de zorgen van inwoners. ‘Wat gaat er gebeuren, wat moet ík doen, en wat betekent dit voor mij en mijn woning’ - dat zijn vragen die vaak voorbijkomen.
'Participatie is niet: we houden een presentatie en dan hebben we geparticipeerd'
Je moet je burger serieus nemen
Een ander voorbeeld zijn de wijkraadplegingen. De gemeente heeft besloten alle potentiële wijkenergiesystemen door te rekenen, in samenwerking met ondermeer deltaWonen en Enexis. Vervolgens zijn alle doorberekeningen gepresenteerd aan bewoners. ‘We nemen de wijkbewoner serieus en geven ze ruimte om zelf dingen nader uit te zoeken’, legt Raymond Frank, adviseur energie bij de gemeente Zwolle, uit. ‘Participatie is niet iets waarvan je denkt, dat doen we even, we houden een presentatie en dan hebben we geparticipeerd.’
Om die reden zijn inwoners de afgelopen periode benaderd om te peilen welke waarden zij toekennen aan elk energiesysteem. De gemeente is momenteel bezig met de nieuwe doorrekeningen en hoopt deze begin 2022 aan de wijk te kunnen voorleggen.
De Energieproeftuin, een gelijktijdig project
Corporatie deltaWonen, betrokken bij Berkum Energieneutraal, heeft tevens een eigen project in de wijk: de Energieproeftuin. Waar de wijkuitvoeringsplannen in 2020 startten, was deltaWonen al eerder actief in deze wijk. Na voorbereidingen in 2016-2017 en een pilot in 2017-2018, zijn zij nu klaar om hun eerste monitoringsresultaten te tonen. In tegenstelling tot Berkum Energieneutraal richtte deze pilot zich op huurwoningen.
Verschillende combinaties van energieopwekking, -besparing en -opslag zijn samen met bewoners onderzocht. Hierbij is er ook oog voor de betaalbaarheid van de woningen en huurprijzen, vertelt Wim Wijnhoud, programmamanager energietransitie bij deltaWonen. Dit streven om duurzaamheid te combineren met betaalbaarheid is onderdeel van wat zij de ‘Startmotor’ noemen.
Ervaringen delen
Dat de Energieproeftuin, een initiatief van deltaWonen in samenwerking met Trebbe (aannemersbedrijf), bijna gelijktijdig met Berkum Energieneutraal plaatsvindt, is niet geheel toevallig. De gemeente was immers al aan het schrijven aan hun Warmtegids – voorloper op de Transitievisie Warmte – waar ook de woningcorporaties bij betrokken waren. Ervaringen worden over en weer met elkaar gedeeld. En de samenwerking verloopt volgens Frank en Wijnhoud goed.
Toch zijn er soms aanpassingen nodig in de samenwerkingsstructuur. Naast woningcorporaties en gemeente doen ook de netbeheerder (Enexis), ondernemers, bewonersraden en kennisinstellingen mee.
Met een grote groep stakeholders inhoudelijk overleggen, is nuttig en noodzakelijk, maar soms kunnen belangrijke beslissingen blijven liggen, blijven partijen te veel bij hun expertise en wordt er te weinig bestuurlijke daadkracht getoond, aldus Frank en Wijnhoud.
Een extra bestuurlijk overleg bleek nodig
En dus vroeg Wim Wijnhoud om structureel bestuurlijk overleg, niet alleen voor Berkum maar voor de hele stad: een plek om knopen door te hakken. De gemeente en alle andere stakeholders gingen akkoord en dit overleg vindt nu met regelmaat plaats. Het is deze proactieve werkhouding en wederzijdse bereidheid om van elkaar te leren, die deze samenwerking, wat Frank en Wijnhoud betreft, tot een succes maakt.
Documenten
-
Loenen Energie Neutraal: ‘Met 2 ton hebben we 2 miljoen aan private investeringen gerealiseerd!’
Een groep enthousiaste, kundige vrijwilligers die de energietransitie aanpakt en die gesteund wordt door buurtbewoners. Het ...
-
Energieneutraal Wijnjewoude – 'Hier loopt de overheid niet (meer) in de weg’
Nu we begin 2021 met Ellen en Pieter terugblikken op de roerige afgelopen twee jaar, valt een ding op: het lijkt wél te kunnen. ...