Burgemeester Liesbeth Spies: ‘Per saldo, hebben we hier in Nederland gewoon een aangeharkt tuintje’
Het is een mooi plaatje. Een voormalig minister, die in haar eigen geboorteplaats is neergestreken als burgemeester. Liesbeth Spies lijkt helemaal op haar plek in Alphen aan den Rijn. Ze straalt gezag uit, en is tegelijk benaderbaar. We spreken haar op het gemeentehuis, waar het ene huwelijk na het andere wordt voltrokken. Het wordt een uitgebreid en openhartig gesprek. Over altijd burgemeester zijn, haar integriteit die ter discussie stond, de staat van de Nederlandse overheid, en burgemeesters die ‘worden misbruikt’ om een disfunctionerende strafrechtketen te repareren.
CV Liesbeth SpiesGeboortedatum en plaats 6 april 1966 in Alphen aan den Rijn Opleiding 1984 -1990 Staatsrecht en vrij doctoraal met hoofdvak economie – Universiteit Leiden Loopbaan 1990 Research voor Beleid BV 1994 Interprovinciaal Overleg 1998 Provincie Zuid-Holland 2002 Lid Tweede Kamer voor het CDA 2010 Waarnemend partijvoorzitter CDA 2010 Gedeputeerde provincie Zuid-Holland 2011 Minister van BZK 2014 Waarnemend burgemeester Stichtse Vecht 2014 Burgemeester Alphen aan den Rijn en plaatsvervangend voorzitter Veiligheidsregio Hollands Midden 2017 Voorzitter Nederlands Genootschap van Burgemeesters Familie Gehuwd, twee dochters |
Altijd burgemeester
Ben je op vakantie geweest deze zomer?
‘Ja! We zijn naar een huisje in Frankrijk geweest, dat was heerlijk. Als burgemeester ga je nooit helemaal vrij van je werk op vakantie, maar dat is onderdeel van het vak. Daar kies je een beetje voor. We zijn zeker niet zielig.’
Hoe ziet dat eruit, op de tablet in het vakantiehuis?
‘Ja precies. Toch iets vaker op de wifi. Ik denk dat ik twee keer per dag heb gecheckt wat er aan mails binnen is gekomen. En ik heb een aantal keer een paar uur genomen om op de tablet een aantal stukken te lezen en van commentaar te voorzien.’
‘Naast burgemeester ben ik ook waarnemend voorzitter van de veiligheidsregio. Dus ik wilde de coronacrisis wel in de gaten blijven houden.’
Lukte het op vakantie om met meer afstand te kijken naar waar we in zijn beland?
‘Daar denk je wel over na, ja. Wat dit allemaal gaat betekenen. Voor Alphen, maar ook voor Nederland en de wereld.’
‘We hadden allerlei plannen voor 75 jaar bevrijding en financieel waren we bezig met een heel mooi jaar. Nu komen we in een economische crisis terecht waar we nooit rekening mee hadden gehouden. Maar het zijn niet alleen zorgen. Er zijn ook nieuwe inzichten waar ik wel blij van word. Als je ziet hoe veerkrachtig, hoe relatief ontspannen we in de lockdown hebben gezeten. Ik zou ook niet terug willen naar hoe de wereld in februari 2020 was.’
Waar wil jij dan naar terug?
‘Nou, ik wil niet terug. Ik wil vooral vooruit. En gebruik maken van wat we hebben geleerd. Het niet constant van hot naar her reizen. Videobellen komt nooit helemaal in de plaats van persoonlijk contact, maar een deel ervan wil ik wel behouden. En je ziet dat deze crisis op onderdelen tot een herwaardering van de overheid leidt.’
Merk je dat ook als burgemeester, dat mensen nu anders naar je kijken?
‘Niet direct anders, maar ik merk wel dat ik juist nu toegevoegde waarde kan hebben. Zowel in het leiding geven aan de crisis, als in de rol van burgermoeder.’
Wanneer voel je echt voldoening in die rol?
‘Op momenten dat ik een luisterend oor kon bieden. Ik heb heel veel gebeld. Met ondernemers die zich zorgen maken, inwoners en bij jubilea, zoals 60-jarige huwelijken. Vaak merkte ik dat een telefoontje dan toch wel goed deed. Dat geeft voldoening.’
Integriteit op het spel
Eind vorig jaar raakte Spies in opspraak, toen het AD onthulde dat ze betalingen uit drie bijbanen niet volledig had gestort in de gemeentekas. Dit was wel vereist op basis van de in 2014 opgestelde gedragscode van de gemeente Alphen aan den Rijn. In een emotionele raadsvergadering verklaarde Spies dat ze geen weet had van de gemeentelijke richtlijn, en dat ze zich had gehouden aan de landelijke richtlijn. De gemeenteraad concludeerde dat de gemeentelijke richtlijn niet houdbaar is en aangepast moet worden: bestuurders zijn niet verplicht om meer af te dragen dan de landelijke wet bepaalt.
In de raadsvergadering over je neveninkomsten gaf je aan dat deze affaire je erg heeft geraakt. Wat maakte dat je zo geraakt was?
‘Ik was in de eerste plaats natuurlijk heel erg boos op mezelf. Ik had dit moeten weten. En daarnaast werd mijn integriteit ter discussie gesteld. Dat raakte me, omdat dat een waarde is waar ik als persoon voor sta. En juist op dat punt maakte ik in de eerste plaats zelf een fout. Daar werd toen op een manier mee omgegaan, die voor mij ook wel iets anders had gekund.’
Hoe dan?
‘Nou, de media doken erop. En dan krijg je daar een enorme aanval te verduren. Gelukkig is dat nu achter de rug. Wat mij heeft geholpen is dat de raad steeds het vertrouwen heeft uitgesproken. En in diezelfde raadsvergadering gelukkig concludeerde dat die gemeentelijke regeling in strijd is met de landelijke wet.’
Heb je hier wakker van gelegen?
‘Dit heeft me wel wat onrust gegeven, ja. Maar dat is een paar weken, en dan is het ook wel klaar. En nogmaals: toen kon het ook klaar zijn omdat de gemeenteraad gelijk klare wijn heeft geschonken. Als dat anders was geweest, dan hadden we hier nu waarschijnlijk niet gezeten voor dit interview.’
‘Waar ik van baal is dat de strafrechtketen nogal disfunctioneert, en wij als burgemeesters naar voren worden geschoven om de hete kolen uit het vuur te halen.’
Burgemeester als duizenddingen-doekje
Je sprak je onlangs uit over de klappen die burgemeesters op moeten vangen bij de aanpak van criminaliteit. Je zei dat duidelijker moet worden wat wel en niet onder de verantwoordelijkheid van burgemeesters valt. Wat moet je nu doen, waarvan je vindt dat het buiten je verantwoordelijkheid valt?
‘Waar ik ontzettend van baal is dat op dit moment de strafrechtketen nogal disfunctioneert, en dat wij daar als burgemeesters tussen worden geschoven om de hete kolen uit het vuur te halen. Als een soort duizenddingen-doekje voor al het ongemak waar we nu mee te maken hebben op het gebied van ondermijning en criminaliteit.’
Waar disfunctioneert de strafrechtketen?
‘Te weinig politiecapaciteit, een Openbaar Ministerie dat dweilt met de kraan open en een rechterlijke macht waar ontzettend veel achterstanden zijn.’
‘Dat maakt dat er te makkelijk wordt gekeken naar de burgemeester van: doe jij het dan maar. Ja, dank je de koekoek. Ik wel best een pand sluiten als daar drugs zijn aangetroffen, maar niet als vooruitgeschoven post. Ik pleit voor een meer gelijkwaardig partnerschap, als burgemeester wil ik best complementair aan het strafrecht bestuursrechtelijke instrumenten inzetten. Maar niet in plaats van het strafrecht.’
Hoe ga je daarmee om?
‘We vragen hier aandacht voor als genootschap van burgemeesters. In overleggen met ministers en departementen, in gesprekken ter voorbereiding op nieuwe wetten en waar nodig ook in de lobby in de richting van bijvoorbeeld de Tweede Kamer. Dat gaat best aardig. En ik laat geen kans onbenut, om dit te zeggen.’ Lachend: ‘Zoals nu.’
‘Koester nou ook een keer wat je hebt. We leven in een heel mooi, goed georganiseerd land en de overheid heeft daar een belangrijk aandeel in.’
Nederland als aangeharkt tuintje
Op het waterschap na, heb je in alle overheidslagen gewerkt. Hoe vind je dat de Nederlandse overheid anno nu functioneert?
‘Ik vind dat we best wat trotser mogen zijn op de Nederlandse overheid. Per saldo hebben we hier in Nederland gewoon een aangeharkt tuintje. Als je hier zonder werk komt te zitten, dan is er een vangnet. Als je hier zorg nodig hebt, dan krijg je zorg. Er is geen kind dat niet naar school kan. Onze ambtenaren en politie zijn te vertrouwen, we hebben geen getto’s waar niemand durft te komen.’
Kan je je nog wel druk genoeg maken om de problemen die er ook zijn hier in Alphen, als je zo gaat relativeren?
‘Tuurlijk, goed kan altijd beter. Ik wil dat onze inwoners onze dienstverlening met een 8 waarderen. Dus we moeten er echt voor zorgen dat mensen zich geholpen voelen door de gemeente.’
Ik geloof wat je zegt, maar volgens mij kwam wat je net zei meer uit je hart. Dat we per saldo een aangeharkt tuintje hebben.
‘Zeker. Als je bijvoorbeeld ziet hoe de lockdown bij ons ging. Ik sprak vrienden in Milaan, die hebben zeven weken in lockdown gezeten op 45 vierkante meter. Met een kindje van zeven. Dat ventje is in die periode geen uur buiten geweest. Dan hebben we het hier in Nederland echt zo slecht nog niet gehad. Wij konden in ieder geval naar buiten, een stukje gaan lopen, gaan fietsen, gaan voetballen.’
‘Koester nou ook een keer wat je hebt. We leven in een heel mooi, goed georganiseerd land en de overheid heeft daar een belangrijk aandeel in.’
Welke bijdrage wil je daar zelf nog aan leveren in de toekomst?
‘Ik ben een optimistisch mens en probeer dat ook uit te dragen. We zien prachtige initiatieven van mensen die soms door hele kleine dingen het leven voor een ander een stukje mooier maken. Voor mij is zo’n manier van omkijken naar elkaar een opdracht die we als mens dagelijks in de praktijk kunnen brengen.’
‘Daarnaast wil ik me als burgemeester in blijven zetten voor de inwoners van Alphen aan den Rijn. Daarom ben ik ook blij dat de gemeenteraad heeft besloten om me voor een tweede termijn voor te dragen.’ Lachend: ‘En wat ik ga doen als ik groot ben, dat zie ik dan wel weer.’
|
Wat drijft professionals die veel interbestuurlijk samenwerken? Waar willen zij een verschil maken, en waarom? Overheid van Nu-redacteur Tim de Jong greep het zomerreces aan om drie van onze ervaringsdeskundigen wat langer aan de tand te voelen. |