Persoonlijke aanpak voor mensen in de bijstand
Hoe bereik je een groep mensen die langdurig in de bijstand zit? Hoe zorg je dat ze het gevoel hebben dat ze ertoe doen? Drie pilots, gefinancierd door het ministerie van BZK, benadert deze groep mensen persoonlijk en biedt hen individuele begeleiding. In de eerste serie van een drieluik gaat Overheid van Nu naar Tilburg. ‘Het uitgangspunt moet niet de beperkingen en belemmeringen zijn, maar wat iemand wél kan.’
|
De ministeries van SZW en BZK en de gemeenten Helmond, Leiden en Tilburg werken samen in een onderzoek naar de ondersteuning van inwoners op het terrein van participatie en zorg. Ook het ministerie van VWS en Divosa zijn hierbij betrokken. Een groep kwetsbare mensen kan niet vanzelfsprekend meedoen in de samenleving en op de arbeidsmarkt. De drie betrokken gemeenten brengen in hun pilot de mensen in de bijstand in beeld en leren de mensen kennen om van daaruit integraal te kijken naar wat de participatiemogelijkheden zijn en welke ondersteuning nodig is. Om ervaringen te delen wordt in opdracht van het ministerie SZW een onderzoek uitgevoerd om de ‘werkbare bestanddelen’ uit elke aanpak te halen. Eind februari 2020 worden de resultaten bekend. |
Ze hebben een uitkering, vaak al vele jaren, hebben gezondheidsproblemen, soms schulden of kampen met gevoelens van eenzaamheid en uitsluiting. En ze gaan liever niet in gesprek met de gemeente.
John Verstappen kan zich die houding richting de lokale overheid wel voorstellen. Hij is bij de gemeente Tilburg projectleider van de pilot Doe Mee in Tilburg om mensen ‘met een afstand’ tot de arbeidsmarkt weer te laten deelnemen aan de samenleving.
‘Door rijksbezuinigingen op het Participatiebudget hebben we als gemeente keuzes moeten maken door begeleiding te richten op een kleinere doelgroep. Voor Tilburg betekende dit dat we van 28 miljoen nog maar 10 miljoen konden besteden. De groep met een grote afstand tot de arbeidsmarkt die tijdens de laatste economische crisis uit zicht is geraakt bij de gemeente Tilburg. Er is amper contact met hen gezocht. En het contact dat er wel was, was erg zakelijk. De aanpak in deze pilot is het tegenovergestelde: intensief als dat nodig is, en vooral persoonlijk.’
Actiever
Tilburg is een van de drie steden - met Leiden en Helmond - waar dit jaar een andere, persoonlijker benadering van deze groep wordt beproefd. Vijf coaches van de gemeente Tilburg hebben dit jaar gesprekken met 350 mensen bij hen thuis. Het doel is hen weer actiever te maken in de samenleving. Bij de één is dat in de vorm van vrijwilligerswerk of een activiteit in de wijk organiseren, maar betaald werk is ook mogelijk.
‘Het belangrijkste is dat mensen meer actief worden’, zegt Verstappen. ‘De coach komt vooral langs om te luisteren. Dat is al een groot verschil met vroeger. Hoe gaat het met iemand? Wat wil hij of zij graag en waarmee zijn ze geholpen?’
'Versterken waar mensen goed in zijn is effectiever dan zeggen wat ze allemaal verkeerd doen.’
Vertrouwen
Het is belangrijk dat deze groep mensen die ver van de arbeidsmarkt en samenleving af staan weer vertrouwen krijgen in eigen kunnen, stelt hoogleraar Roland Blonk, bijzonder hoogleraar Arbeidsdeskundigheid en Inclusieve Innovatie van Arbeid aan de universiteit van Tilburg. De pilot wordt mede door hem begeleid en geanalyseerd.
‘De oude benadering van langdurig werklozen gaat uit van de 10% van deze groep die lastig te motiveren valt of zelfs fraude pleegt. Maar 90% van deze groep wil dolgraag weer aan de slag, in welke vorm dan ook. Werk is heel belangrijk voor het gevoel van eigenwaarde. Versterken waar mensen goed in zijn is effectiever dan zeggen wat ze allemaal verkeerd doen.’
Groepsgesprekken
Het wantrouwen naar instanties bleek groot toen de gemeente vorig jaar begon met groepsgesprekken. Mensen werden telefonisch benaderd en kregen daarna een brief thuis met uitnodiging voor de bijeenkomst. ‘We hoopten dat het voor hen eenvoudiger zou zijn om hun verhaal te delen met anderen in een vergelijkbare situatie’, zegt Verstappen. ‘Dat bleek een misvatting’. Geen groepsgesprekken dus, maar een één-op-één-benadering en huisbezoeken door de coaches.
Blonk helpt bij de training van en intervisie met de coaches, om hen de constructieve, persoonlijke benadering te leren. De begeleiding en alle gekozen interventies worden in januari geëvalueerd en geanalyseerd door de universiteit.
‘Veel langdurig werklozen hebben vooral moeite met planmatig werken of met hun motivatie. We proberen dat te beïnvloeden door interventies. Die kunnen per persoon zeer verschillend zijn. Door alle gekozen interventies in dit project te analyseren, willen we kijken welke oplossingen de coaches en de deelnemers kiezen en hoe het werkt. We willen tot een bepaalde gestandaardiseerde benadering komen, terwijl het toch blijft maatwerk. Wat bij de een werkt, hoeft dat bij een ander niet te doen.’
‘Alleen door regelmatig contact krijg je de informatie waar je wat aan hebt’
Positief
De coach komt zo vaak bij de deelnemers langs als nodig is. Bewust hebben de coaches daarom rond de 40 a 50 deelnemers. ‘Alleen door regelmatig contact krijg je de informatie waar je wat aan hebt’, stelt Blonk. ‘Ook dat was vroeger niet mogelijk. Mede door bezuinigingen hadden begeleiders soms een caseload van wel 150 mensen.’
De eerste ervaringen met de nieuwe aanpak zijn goed. Ook de deelnemers reageren positief, zegt Verstappen. ‘Mensen die eerst geen afspraak wilden, bellen nu dat ze toch graag in gesprek willen gaan met de coach. Er wordt veel geappt tussen coaches en deelnemers. Er ontstaat echt een band.’
De pilot wordt in januari geëvalueerd. De uitkomsten worden gebruik om de aanpak en invoering van een klantregisseur voor alle klanten verder te verfijnen. Dan wordt gekeken hoe het een vervolg krijgt.
Niet alleen de benadering van de circa 7000 uitkeringsgerechtigden in Tilburg zal hierdoor veranderen, zegt Verstappen. ‘De wethouder heeft het in een raadsvergadering benoemd: ik wil op een andere manier leren kijken. Ook voor de activatie van andere groep, zoals mensen die met armoede te maken hebben, is de uitkomst van deze pilot van invloed.’