Tweeluik brede schuldenaanpak: Connie Maathuis
Naar schatting hebben bijna 1,4 miljoen Nederlandse huishoudens problematische schulden of een risico daarop. Met een brede schuldenaanpak is de overheid - in samenwerking met een even brede coalitie van betrokkenen - in de aanval om dit brandende vraagstuk aan te pakken. Zorgverzekeraar CZ vertegenwoordigt de Schuldeiserscoalitie, waarin onder andere grote commerciële schuldeisers als telecombedrijven, zorgverzekeraars en woningbouwcorporaties zijn verenigd. De Nederlandse Vereniging van gecertificeerde incasso-ondernemingen NVI denkt mee namens de incassobranche. In een tweeluik pleiten Manuel van der Hoek, manager incasso bij CZ, en Connie Maathuis, directeur NVI, beiden voor een benadering van problematische schulden, waarin de menselijke maat écht centraal staat.
Connie Maathuis, NVI: ‘Stap eens over je eigen schaduw heen’
Problematische schulden vormen een vraagstuk van grote getallen. De som van alle niet- of moeilijk te innen schulden is hoog, net als het aantal getroffen huishoudens dat in zwaar weer zit. Als directeur van de vereniging van gecertificeerde incasso-ondernemingen NVI pleit Connie Maathuis er bij zowel schuldeisers als schuldhulpverleners en overheden voor om eens een flinke stap terug te zetten om het vraagstuk van een enige afstand opnieuw te bekijken.
‘Als we als betrokken partijen bij de brede schuldenaanpak niet over onze eigen schaduw kunnen stappen, dan wordt het heel lastig - alle goede bedoelingen ten spijt.’
Dieper in de problemen gedrukt
Een van de lastige vraagstukken als het gaat om het aanpakken van problematische schulden, is het idee dat je mensen toch vooral niet mag "belonen" voor het feit dat ze schulden hebben die ze niet terug kunnen betalen. ‘Juist dáár zijn we met z’n allen volledig op gefocust’, zegt Maathuis. ‘Maar het gevolg is dat we mensen steeds dieper in de problemen drukken. Een groot deel van de problematische schulden bestaat uit boetes, incasso- en deurwaarderskosten. Neem het bekende voorbeeld van de zorgpremie. Als je die niet kunt betalen, dan ga je naar het CAK, waar je voor een basis-zorgverzekeringen zo’n 30 procent extra premie betaalt. Kort door de bocht: hoe denk je nou dat iemand die 100 procent van zijn premie niet kan betalen wél 130 procent op tafel kan leggen? Vandaag de dag is er verontwaardiging tot in de Tweede Kamer over de manier waarop dit gaat. Maar het is diezelfde Tweede Kamer die dit heeft geregeld.’
Incassoregister
Eén van de meest recente maatregelen in het kader van de brede schuldenaanpak, is de inrichting van een landelijk incassoregister. Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker maakte dat in februari bekend. Incassobureaus zijn straks verplicht zich in te schrijven bij het register. Als de bureaus zich niet aan de regels houden, lopen zij het risico op een boete en het schrappen van de registratie. De minister hoopt zo uitwassen in de nog altijd groeiende incassowereld tegen te gaan.
‘Neem eens een stap terug, bekijk het vraagstuk van een kleine afstand opnieuw en stel de mens daar nou eens in centraal, in plaats van systemen of je eigen verdienmodel. Ik ben ervan overtuigd dat je dan tot hele andere afwegingen komt en heel wat sneller gaat bewegen.’
Aanpassingen nodig in hele keten
De NVI van Maathuis loopt ver op deze registratie vooruit met leden die zich allemaal gecertificeerd en wel gecommitteerd hebben aan maatschappelijk verantwoord incasseren. Maathuis is dan ook blij met de aangekondigde wettelijke regeling, want de rotte appels geven de hele incassobranche een slechte naam. Maar ze waarschuwt voor te veel optimisme als het gaat om het effect van de maatregel op de manier waarop met problematische schulden wordt omgegaan. ‘Het instellen van een incassoregister is onder de noemer van "terugdringing schuldenproblematiek en armoedebestrijding" in het regeerakkoord opgenomen. Maar hoeveel registers je ook maakt, dat zal niet bijdragen aan terugdringing dáárvan. Wel reguleer je de incassobranche, maar het moet veel breder: in de gehele keten moeten aanpassingen komen, inclusief – of misschien wel te beginnen bij – het gedrag van schuldeisers.’
Méér in de actiemodus
Maathuis pleit er nadrukkelijk voor om de mens nu echt centraal te stellen en om de brede schuldenaanpak méér in de actiemodus te zetten. ‘Het gaat om grote groepen mensen, die diep in de problemen zitten. Als je dat beseft, dan kan en moet het sneller. Neem bijvoorbeeld de beslagvrije voet. Die zou per 1 januari 2017 vereenvoudigd worden, een maatregel die echt van levensbelang is voor mensen met problematische schulden. Maar omdat de Belastingdienst de systemen daarvoor niet op orde krijgt, wordt dat nu 2021! We konden eind jaren ’60 mensen op de maan zetten, maar dit lukt ons niet…ik vind dat heel pijnlijk: onze overheid hoort de poort naar hulp te zijn voor mensen in de problemen.’
Dit voorbeeld illustreert volgens Maathuis heel goed wat er wat haar betreft moet veranderen.