Meanderpark Nieuwegein: Gemeente geeft met partners ruimte aan gemengd wonen
Meanderpark ontleent haar naam aan het oude kantoorgebouw de Meander, dat tot 2012 dienstdeed als gemeentehuis van Nieuwegein. Nu biedt het voormalig kantoorgebouw plek aan 250 sociale huurwoningen. Hier wonen starters en mensen uit kwetsbare groepen samen in een gemengde woonvorm. De bewoners kijken naar elkaar om. De starters zijn ‘dragende’ bewoners: zij hebben een actieve zorgtaak en worden hier ook op geselecteerd. De ‘vragende’ bewoners worden ondersteund door zorgpartners en door de community zelf. Zij wonen hier om (weer) zelfredzaam te worden.
Hoe organiseer je succesvol zo’n gemengd woonproject? Overheid van Nu sprak met Maaike Wielink, voormalig projectleider Wonen & Zorg bij gemeente Nieuwegein (en inmiddels werkzaam bij woningcorporatie Mitros in Utrecht). Binnen de gemeente Nieuwegein hield zij zich bezig met de huisvesting van kwetsbare groepen. Ook spraken we met Wouter Bolding, een van de coördinatoren van Steunpunt Vluchtelingen Nieuwegein (SVN). En met Nico Ooms, projectleider ontwikkelen gemengde woonprojecten bij De Tussenvoorziening. Met dank aan Erik Patist van woningcorporatie Portaal.
|
In 1 minuut
|
De start
Het begint ergens in 2016 met een brainstorm over hoe invulling te geven aan het transformatieplan van voormalig gemeentehuis de Meander. Aanwezig zijn woningcorporatie Portaal, zorgpartner Lister, zorgpartner Steunpunt Vluchtelingen Nieuwegein (SVN) en de gemeente. Wouter Bolding, coördinator bij Steunpunt Vluchtelingen, brengt in herinnering dat er toen veel vluchtelingen uit Syrië in Nieuwegein waren – een parallel met de vluchtelingen uit Oekraïne nu. Het plan voor Meanderpark begon dus met dit clubje. Allemaal mensen die al eerder met elkaar hadden samengewerkt. Zorgpartner De Tussenvoorziening sloot later aan. Eerst moesten er afspraken komen over de woningverdeling.
|
Zo ontstaat het volgende team:
|
Transformatie
De afgelopen tientallen jaren is er in Nieuwegein veel gebouwd. Zoveel zelfs, dat deze new town inmiddels klem zit tussen snelwegen en de Lek. Maaike Wielink, voormalig projectleider Wonen & Zorg bij de gemeente vertelt dat Nieuwegein daarom voorloper is op het gebied van transformatie van kantoorpanden naar woningbouw. Zo ook het Meanderpark. Voor deze transformatie heeft de gemeente kunnen varen op de kennis van Portaal.
Vanaf het begin was immers duidelijk dat hier kwetsbare groepen zouden gaan wonen. Dit kwam door de ervaring van Portaal, zoals bijvoorbeeld bij Majella Wonen in Utrecht, waar wij Nico Ooms, projectleider ontwikkelen gemengde woonprojecten bij De Tussenvoorziening al eerder over spraken. Maar ook door een ervaren wethouder (Hans Adriani, niet meer in functie) die ‘van het bouwen was, en een drijvende kracht voor kwetsbare groepen,’ aldus Wielink en Bolding.
Woningtoewijzing
De woningtoewijzing hebben de partners gezamenlijk aangepakt. Portaal heeft hiervoor een werkgroep opgericht, met daarboven een stuurgroep met de wethouder. Vanaf een jaar voor de oplevering hadden alle partners intensief contact.
Er werden afspraken gemaakt over de woningverdeling tussen kwetsbare groepen en starters. Ook kwamen er vaste aantallen voor de zorgpartners Lister, De Tussenvoorziening en SVN: voor elke cliënt die uitstroomt komt er ook weer een van dezelfde zorgpartner voor in de plaats. Zo blijven de verhoudingen gelijk. ‘Als gemeente vinden wij het belangrijk dat de mensen binding hebben met Nieuwegein. Juist onder starters in Nieuwegein is er veel vraag naar betaalbare woningen,’ aldus Wielink. Binding kan zijn bijvoorbeeld familie, opleiding of werk. Of ze wonen al in Nieuwegein. Deze eis kwam niet alleen vanuit de wens om te bouwen aan een community. Maar ook omdat in het geval van een terugval de maatschappelijke kosten voor de gemeente zijn.
‘Als gemeente hadden we er belang bij dat de mensen binding hadden met Nieuwegein’ – Wielink
Woningtoewijzing
De woningtoewijzing hebben de partners gezamenlijk aangepakt. Portaal heeft hiervoor een werkgroep opgericht, met daarboven een stuurgroep met de wethouder. Vanaf een jaar voor de oplevering hadden alle partners intensief contact.
Er werden afspraken gemaakt over de woningverdeling tussen kwetsbare groepen en starters. Ook kwamen er vaste aantallen voor de zorgpartners Lister, De Tussenvoorziening en SVN: voor elke cliënt die uitstroomt komt er ook weer een van dezelfde zorgpartner voor in de plaats. Zo blijven de verhoudingen gelijk. ‘Als gemeente vinden wij het belangrijk dat de mensen binding hebben met Nieuwegein. Juist onder starters in Nieuwegein is er veel vraag naar betaalbare woningen,’ aldus Wielink. Binding kan zijn bijvoorbeeld familie, opleiding of werk. Of ze wonen al in Nieuwegein. Deze eis kwam niet alleen vanuit de wens om te bouwen aan een community. Maar ook omdat in het geval van een terugval de maatschappelijke kosten voor de gemeente zijn.
‘Wat is eerlijk?’ – Wielink
Oneerlijke selectie?
Starters worden geselecteerd op basis van motivatie. Zij moeten tenslotte hun steentje willen bijdragen aan Meanderpark en haar bewoners. Maar je wijkt dan wel af van de huisvestingverordening. Dus om deze selectieprocedure mogelijk te maken heeft het College van B&W het woonproject erkend als woongroep. Reguliere toewijzingsprocedures op basis van wachttijd mochten wijken.
De vrees was dat wachtenden op een woning dit oneerlijk zouden vinden, maar Wielink, Bolding en Ooms geven aan dat dit reuze meevalt. ‘We kregen wel wat scheve gezichten, maar wat is eerlijk? Als je het organiseert op basis van wachttijd, is het dan wel altijd eerlijk?’ zo vraagt Wielink. Nu kan de gemeente sturen en bij gelijke geschiktheid voorrang geven aan jongeren uit Nieuwegein.
Waar starters nog wel eens doorstromen, blijven de cliënten van de zorgpartners meestal op hun plek. Ooms van De Tussenvoorziening geeft aan: ‘Onze doelgroep is weinig mobiel en dat is begrijpelijk.’ Ze komen uit precaire situaties, zijn al een keer alles verloren en zijn daarom blij om weer een thuis te hebben. Bij De Tussenvoorziening duurt de betrokkenheid bij hun cliënten ongeveer drie jaar, bij SVN duurt het traject ongeveer anderhalf jaar. Dan zijn de bewoners ‘geland’ en verschuift de focus naar nieuwe cliënten.
Is het dan nog nadelig voor de groepsdynamiek dat starters sneller vertrekken? ‘Nee,’ zeggen Ooms en Bolding, ‘het zorgt juist voor een frisse impuls om die zorgtaak weer te kunnen dragen,’ voegt Bolding toe.
‘Onze doelgroep is weinig mobiel en dat is begrijpelijk’ – Ooms
De Tussenstand
Op dit moment spreekt de werkgroep elkaar nog één keer per maand. In deze werkgroep zitten nu het woonbestuur, sociaal beheer van Portaal en alle zorgpartners. Hier bespreken ze de gang van zaken.
Vanuit de gemeente schuift de wijkcoördinator aan. Verder staat de gemeente nu meer op afstand. Ze worden ingeschakeld bij structurele problemen, denken mee over verbeteringen en zijn betrokken bij de door Portaal geïnitieerde evaluatie. ‘Wat hoor ik nog over Meanderpark… Weinig. Het loopt gewoon goed! Dat is eigenlijk alleen maar goed nieuws,’ zegt Wielink.
Sociale cohesie
Maar hoe zorg je ervoor dat bewoners de juiste hulp krijgen? Hoe begeleid je de dragende bewoners met hun taken tegenover de groep? En hoe kweek je dan ook nog eens een community onder bewoners? Gekoppeld aan Meanderpark is een community coach. Deze persoon werkt samen met sociaal beheer en de zorgpartners, wordt gezamenlijk gefinancierd en is volledig onafhankelijk.
De rol van de coach is om de sfeer te peilen, te kijken wat bewoners nodig hebben en wat er beter kan. Samen met sociaal beheer en het woonbestuur zijn zij verantwoordelijk voor de sociale cohesie in het enorme gebouw. Dit betekent niet alleen dat er voldoende activiteiten worden georganiseerd, maar ook dat mensen naar elkaar omkijken. Bijvoorbeeld als het een keer iets minder goed gaat met een bewoner.
Zorgtaken
Waar de sociale hulp en het omkijken naar elkaar taken zijn voor de community en community coach, blijft de formele hulp gescheiden. Iedere zorgpartner heeft de regie over haar groepje bewoners. Zoals Bolding van SVN aangeeft: ‘Als mensen ergens tegenaan lopen, hebben we ook liever dat anderen niet helpen, want dan gaan er misschien dingen dubbel lopen. Liefst houden we dat strikt bij ons.’ Bij sociale vraagstukken kijken ze wel naar wat de gemeenschap kan bieden.
Dit staat haaks op de wens vanuit de gemeente, die naar een systeem toe zou willen waarbij het niet uitmaakt uit welke koker je komt – en je in principe door elke aanwezige professional geholpen kunt worden. Lister en De Tussenvoorziening hebben bijvoorbeeld al een kantoor in het gebouw. ‘Nu neemt iedereen zijn eigen hulpverlening mee,’ zo merkt Wielink terecht op.
‘Werken met mensen in een gemengd woonproject is echt anders dan wanneer ze individueel wonen,’ zo geeft Ooms van De Tussenvoorziening aan. ‘Je moet toch meer kijken naar de mogelijkheden van de gemeenschap.’ Daarom zet De Tussenvoorziening nu in op trainingen. Hier leren begeleiders hierop in te spelen en hun blik te verruimen. De training is inmiddels al tweemaal samen met Lister gedaan. Dit lijkt op een goede eerste stap naar die gewenste integratie.
‘Werken met mensen in een gemengd woonproject is echt anders dan wanneer ze individueel wonen’ – Ooms
Een lange aanlooptijd
De samenwerking lijkt goed te gaan: de partijen zijn tevreden. Net als bij elke samenwerking zijn de goede sfeer en het gevoel aan een gemeenschappelijk doel te werken gegroeid over tijd.
De lange aanlooptijd door de coronacrisis heeft hieraan bijgedragen. Partijen hadden de tijd om elkaar te leren kennen, samen aan een plan te werken. Zoals Bolding het samenvat: ‘Je staat voor hetzelfde: dat mensen daar op een goede en prettige manier met elkaar wonen.’
Het advies van beide heren is dan ook: neem die tijd! Kom bij elkaar! ‘En neem een gezamenlijk kantoor, zodat je bij elkaar over de vloer komt,’ aldus Ooms.
‘Je staat voor hetzelfde: dat mensen daar op een goede en prettige manier met elkaar wonen’ – Bolding
Leren & lef
‘Sinds vier jaar is er een leergang gemengd wonen,’ vertelt Ooms. Zorgaanbieders, woningcorporaties en mensen bij de gemeente kunnen deze leergang volgen. Hier leren ze wat een gemengd woonproject inhoudt en wat ervoor nodig is om het op te zetten en te laten slagen. Hij is opgezet door Nico Ooms, Maarten Davelaar en Irene Leijten.
Het aantal gemengde woonprojecten in Nederland stijgt. En als mensen sceptisch zijn: ‘Ook als het concept nog niet populair is of niet werkt, je bouwt nog steeds woningen en dat is altijd goed voor een stad. En daar is dus ook politieke wil voor,’ zo vat Wielink gevat samen.
De ingebruikname van Meanderpark
De coronacrisis had ook impact op de start van de ingebruikname van het pand. Activiteiten voor bewoners konden niet doorgaan. Daardoor duurde het volgens Wielink langer om een community-gevoel te creëren. Veel gezamenlijke dingen doen kon immers niet.
Toch ziet Ooms van De Tussenvoorziening dit anders. Hij legt uit: ‘De kern van gemengd wonen is dat je een omgeving creëert waar mensen zich welkom voelen. Meestal doe je dit met activiteiten. Maar stel je nou voor dat iedere dragende bewoner dingen zou gaan organiseren. Onze doelgroep wordt daar horendol van!’ Bolding van SVN sluit zich hierbij aan.
De zorgpartners zijn dus blij dat het door de coronacrisis noodgedwongen allemaal iets rustiger moest. Zet in op kleinschalige dingen en af en toe een grotere activiteit, is het hun devies. ‘En wat voor onze bewoners bovendien veel uitmaakt is dat ze weten dat ze hier mogen blijven wonen,’ zo vertelt Ooms. Zo bevorder je de sociale cohesie.
‘Stel je nou voor dat iedere dragende bewoner dingen zou gaan organiseren. Onze doelgroep wordt daar horendol van!’ – Ooms
Waardevolle lessen voor vertraging
De coronacrisis heeft een vertragende werking gehad op de opening van Meanderpark en de integratie van de gemeenschap. Maar juist uit deze vertraging zijn waardevolle lessen gekomen: werk aan je onderlinge relaties, ga bij elkaar over de vloer. Overspoel je bewoners niet met sociale activiteiten. En daarnaast: maak gebruik van je ervaring en volg de leergang gemengd wonen.
Het Meanderpark is met 250 woningen aan de grote kant, honderd mensen is eigenlijk ideaal voor het opzetten van een goede gemeenschap – een minpuntje wat ze alle drie erkennen – maar bij transformatie werk je met wat je krijgt. ‘En nog een Meanderpark zouden we er zo naast zetten. Wij zijn er hartstikke blij mee!’ aldus Wielink van gemeente Nieuwegein.