Column: bij verantwoordelijkheid hoort ook financiële armslag
Je gaat er over of niet. Bij de eerste kabinetten Rutte was dit het mantra. Als reactie op de stroperigheid van de polder wellicht begrijpelijk. Tegenwoordig hebben we het over één overheid, redenerend vanuit de maatschappelijke opgave. Elke overheid speelt een rol om oplossingen te bereiken. We begrijpen heel goed dat het meer samen moet, maar als het niet goed gaat kiest ieder voor zich en vervallen we weer in het klassieke onderscheid Rijk versus andere overheden.
Dit moeten we voorkomen. ‘Je gaat er over of niet’ is echt verleden tijd is mijn opvatting. Ook als het soms niet goed gaat, moeten we blijven samenwerken. Daar hoort dan bij dat we samen oplossingen bedenken. Soms vergt dit een nationale reactie, maar veel vaker zullen we preciezer moeten weten wat er speelt en welke aanpak werkt of niet. Meer kennis van de lokale praktijk is daarbij cruciaal. Informatie moeten we met elkaar delen. Waarom gaan zaken goed of niet? Dat moeten we specifieker duiden en daarop vervolgens handelen.
Een goed voorbeeld vind ik de energietransitie. Alle overheden zich hebben gecommitteerd aan de doelstelling om tot een klimaatneutraal Nederland in 2050 te komen. Daarin zijn we met z’n allen aan het pionieren en ligt er een belangrijke rol voor gemeenten in bijvoorbeeld het toewerken naar aardgasloze wijken.
In ons discussiedocument ‘Nederland heeft één overheid nodig’ constateerden we dat dat niet altijd goed lukt om elkaar te vinden en dat soms de instrumenten ontoereikend zijn. Decentrale overheden hebben bijvoorbeeld niet de financiële instrumenten om de warmtetransitie in de gebouwde omgeving van de grond te krijgen. Tegelijkertijd kijken we wel met z’n allen naar hen om dit voor elkaar te krijgen.
Het zou in mijn ogen helpen als gemeenten eigen middelen kunnen inzetten voor de taken waar zij verantwoordelijk voor zijn. De eigen middelen van gemeenten zijn voor dit soort opgaven op dit moment onvoldoende en de risico’s om te investeren zijn groot. Wat mij betreft gaan we op zoek naar een manier om middelen samen te brengen zodat we ook echt samen verantwoordelijk worden voor het bereiken van ons gezamenlijke doel. We hebben vast nog meer instrumenten nodig om ons doel te bereiken. Zou de verruiming van het eigen belastinggebied voor gemeenten helpen om hun grote verantwoordelijkheden waar te kunnen maken? Zou een gezamenlijk investeringsvehikel misschien een optie zijn?
| Tussen 1 april en 10 juli schreven bestuurders, wetenschappers en ambtenaren 12 columns en reacties in het kader van het schrijfproces van de studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen. Lees ze allemaal in deze bundel. |