Achterhoek Raad: op zoek naar democratische legitimiteit voor regionale samenwerking
Ze noemen zichzelf ‘amateurpolitici’. Maar Richard de Lange (VVD; Oude IJsselstreek) en Alexander van der Graaff (D66; Aalten) maken deel uit van een geheel nieuwe vorm van regionale samenwerking in de Achterhoek. De Achterhoek Raad, voorgezeten door Mark Boumans (burgemeester van de gemeente Doetinchem) zoekt naar democratische legitimiteit. De Lange: ‘Het is verdomd moeilijk om als gemeenteraadslid te discussiëren langs de lijnen van je politieke fractie, en niet vanuit je eigen gemeente.’
Regionale samenwerking is de Achterhoek niet vreemd. De Lange geeft aan dat dit al ‘sinds jaar en dag’ wordt geprobeerd. Toch werd er tot voor kort nog vooral vanuit het eigen gemeentelijke hokje gedacht. Gemeenteraden bespraken elk afzonderlijk regionale zaken. De Achterhoek Raad, - Board en -Thematafels brengen daar verandering in, zodat regionale samenwerking makkelijker en efficiënter wordt.
In de Achterhoek Board zitten tien bestuurders. Vanuit overheden (gemeenten en provincie) maar ook ondernemers en maatschappelijke organisaties – de zogeheten ‘drie O’s’. Zij zetten samen de koers uit. In zes thematafels wordt gewerkt aan de uitwerking hiervan.
Om tegenwicht te bieden aan de Board, is de Achterhoek Raad in het leven geroepen. Hierin zetelt per gemeente één gemeenteraadslid per partij. Met op het moment een totaal van 50 raadsleden. De Raad bepaalt de kaders waarbinnen de Board functioneert. Ze benoemt leden van de Board en de Board legt verantwoording af aan de Raad.
Het grotere doel daarbij is de realisatie van de Achterhoek Visie 2030.
|
Drie tips voor regionale samenwerking:
|
Fractiediscipline
Een samenwerking op regionaal niveau, dat het gemeentelijke governancemodel volgt. Met gemeenteraadsleden die zich inzetten voor het regionale belang. Dat vraagt een andere bril van de Achterhoekraadsleden. En dat is niet altijd eenvoudig.
De Lange: ‘Je ziet dat als een bepaald onderwerp erg leeft in een gemeente, en daar de tongen los maakt, de gemeenteraad hier vaak unaniem iets van vindt. En dan ook in de regio met de hakken in het zand gaat staan. Dat vind ik jammer.’
‘Ik zie er zelf altijd vanaf om voorvergaderingen van de Achterhoek Raad bij te wonen in mijn gemeente. Want ik zit daar namens mijn fractie en politieke kleur in de regio. Dat is de insteek. Maar dat wordt niet alom zo ervaren.’
Van der Graaff knikt instemmend.
‘Ik deel de mening van Richard. Ook wij proberen het langs partijlijnen te organiseren en hanteren een soort fractiediscipline. Natuurlijk is er wel eens discussie, en dat is ook goed, maar we proberen alsnog zoveel mogelijk als één fractie te spreken bij de Achterhoek Raad. Want we zitten daar niet om de belangen van de gemeente te behartigen, maar die van de regio.’
Democratisch gremium
De Lange en Van der Graaff, die beiden deel uitmaken van een fractie die ook landelijk actief is, geven toe dat dit voor lokale partijen soms anders ligt. Die zijn er immers vooral voor het lokale belang. Samen optrekken ligt dan minder voor de hand.
Zo was er in het najaar van 2019 ophef rondom de benoeming van een CDA-wethouder, in plaats van iemand van een lokale partij, als lid van de Achterhoek Board.
Oneerlijk, vonden verschillende lokale partijen, omdat zij in veel gemeenten één van de grootste partijen zijn. En dus invloed verdienen, ook in de regionale samenwerkingsverbanden. Onafhankelijken Oost Gelre (OOG) stapte zelfs uit de Achterhoek Raad uit onvrede met de gang van zaken.
Van der Graaff: ‘Het is inderdaad wel eens lastig. Ik wil ze niet over één kam scheren, maar er zijn partijen die bij alles wat riekt naar regionale samenwerking terughoudend zijn. Dat is een heel ander geluid dan dat van pro-samenwerkingspartijen. Maar dat is het democratisch gremium, dat hoort erbij.’
Volgens De Lange is het ook een kwestie van blijven wijzen op het gemeenschappelijk belang.
‘We moeten echt voorbij dat idee van vroeger dat elke gemeente een eigen nieuwbouwwijk en eigen zwembad moet hebben.’
Zoektocht naar legitimiteit
De voornaamste uitdaging voor de Raad is de zoektocht naar democratische legitimiteit, geven de heren aan. Want hoewel de Raad de kaders en thema’s benoemt waar de Achterhoek Board en Thematafels mee aan de slag gaan, heeft de Raad geen formele bevoegdheden.
Van der Graaff: ‘We zoeken nog naar een governancemodel waarin de Raad een formele status krijgt. Zodat de Raad ook echt in positie is om de Board bij te sturen, bijvoorbeeld als we een amendement aannemen. Dat is nu nog niet zo.’
Boumans vult aan: ‘Onze Raad heeft een informele positie, maar bestaat uit raadsleden met een formele functie. Dat brengt ook problemen met verantwoordelijkheid mee. Ik kan, als voorzitter van de Raad, gedwongen zijn een besluit uit te voeren van de Achterhoek Raad terwijl ik het daar niet mee eens ben. En dan door mijn eigen gemeenteraad ter verantwoording worden geroepen.’
Tot nu toe heeft dat nog geen problemen opgeleverd door de goede relaties onderling. Maar de Raad zoekt wel, samen met het ministerie van BZK, naar een juridische constructie die het samenwerkingsverband kan faciliteren.
Boumans: ‘Dan kan iedereen in de Raad verantwoordelijkheid dragen voor zijn eigen besluiten. Want nu doe ik dat in feite.’
Het gevaar ligt constant op de loer dat raadsleden weer terugschieten in hun ‘eigen-gemeente-eerst’-modus.
Balans tussen slagkracht en volle agenda’s
In de Achterhoek Raad zitten 51 gemeenteraadsleden. Die naast een passie voor politiek ook een volle agenda hebben. Is een regionale raad niet nóg een extra belasting?
Van der Graaff: ‘Ja, we hebben het al heel druk inderdaad. Maar we komen maar drie à vier keer per jaar samen. En je moet wat meer stukken lezen. Maar ik vind deze samenwerking zo belangrijk, dat ik het meer zie als een plus dan dat het hinderlijk is.’
De Lange stemt in. Maar merkt ook op dat er spanning zit tussen 3-4 keer per jaar vergaderen en écht de vinger aan de pols kunnen houden in de regio.
‘Eigenlijk zou je met de fractie moeten afspreken: ik doe bepaalde dingen niet meer, want ik ben nu met de Achterhoek Raad bezig.’ Lacht. ‘Maar dat is mij nog niet gelukt.’
Geen Frans platteland
Boumans ziet grote uitdagingen voor de Achterhoek, bijvoorbeeld op het gebied van vergrijzing, werkgelegenheid en mobiliteit. Maar daar liggen tegelijk ook kansen voor de Achterhoekse samenwerking.
Boumans: ‘We zijn een nieuw pad ingeslagen. Niet omdat we bestuurlijk vernieuwend willen zijn, maar omdat we voor grote opgaven staan in de toekomst waarvan we denken: misschien moeten we die op een andere manier aanpakken.’
‘Anders worden we een soort Frans platteland. En hoe leuk dat ook is om doorheen te rijden, dat wens ik ons niet toe.’