Podcast ‘De Uitvoering’: ‘Ga eens met je laptop in het buurthuis zitten werken’
In onze derde podcast ‘De Uitvoering’ – hier te beluisteren - gaan we op zoek naar oplossingen om de kloof tussen beleid en uitvoering te dichten. Soms liggen ze verrassend voor de hand. Zoals: laat elke rijkstrainee stagelopen in beleid én uitvoering. Of: geef beleidsmedewerkers de ruimte om een tijd te werken in de uitvoering zonder dat het meteen betekent dat je aan een andere baan moet beginnen. En altijd: ‘Je uitgangspunt als ambtenaar is het probleem van de burger of de maatschappij, niet hoe wij het hebben georganiseerd.’
Podcast Ambtenaar van Nu - De uitvoering
‘Leuk dat je een regel bedenkt waar ik op moet handhaven. Maar trek zelf maar eens dit pak aan, ga het zelf maar eens doen en kijk dan wat voor grote mond je terugkrijgt.’ Aldus wijkboa Daniëlle Arts aan tafel bij podcast ‘De Uitvoering’. Nu ze Jonge ambtenaar van het jaar is, zien ze haar wel staan in het gemeentehuis in Tilburg. Maar daarvoor kon ze er rondlopen zonder te worden herkend als collega.
Het feit dat Daniëlle werd verkozen tot Jonge ambtenaar van het jaar, is ook een teken dat er wat verandert. In het algemeen is er meer aandacht voor de uitvoering en eisen uitvoeringsorganisaties vanuit een groeiend zelfbewustzijn hun plek aan de tafel op. Instrumenten zoals de Uitvoeringstoets, de Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden en de Doenvermogentoets worden ingezet – soms worden ze ook genegeerd – om de vaak nog gescheiden werelden van beleid en uitvoering bij elkaar te brengen.
Meer in het algemeen geldt wat ook in onze eerdere podcasts over de relatie tussen burger en overheid en die tussen Rijk en regio’s de slotsom was: je moet met elkaar samenwerken, dus toon belangstelling voor elkaar, verdiep je in de ander en maak contact met elkaar. Op basis van gelijkwaardigheid en oprechte interesse.
Een mooi gesprek met vier gasten: Daniëlle Arts, werkzaam als wijkboa in Tilburg en dit jaar verkozen tot Jonge ambtenaar van het jaar. Mitchell Hendriks, sr. beleidsmedewerker op het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en daarnaast voorzitter van het jonge ambtenaren netwerk FUTUR, dat de Jonge ambtenaar van het jaar-verkiezing organiseert. Suzanne Kursten, na het bedrijfsleven, de gemeente Den Haag en de VNG, nu programmamanager bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. En er altijd op uit om in de publieke dienstverlening de burger centraal te stellen. En Sandra van Thiel, zij is professor Publiek Management aan Erasmus Universiteit R’dam en een onbetwiste autoriteit op het gebied van de uitvoering.
Deze mensen hieronder waren erbij!
Monica Kiezebrink: ‘Meer autonomie in de uitvoering, meer ruimte voor de mensen die daadwerkelijk met inwoners te maken hebben om de regels in de praktijk in te passen.’
Mitchell Hendriks: ‘De scheiding beleid - uitvoering speelt het meest nadrukkelijk binnen de Rijksoverheid. Bij de andere overheden – provincies, gemeenten - loopt dat meer door elkaar heen of is dat meer met elkaar verbonden. Bij provincies bijvoorbeeld, heb je minder uitvoeringsorganisaties en zo zijn er ook beleidsmedewerkers die zowel beleid schrijven als het in de praktijk toetsen en dus ook veel meer in gesprek gaan met de doelgroep. Bij het Rijk merk je wel dat het ambtenaren die vanuit de beleidskant proberen meer naar buiten te gaan, niet altijd even makkelijk lukt.
Dat komt doordat jonge ambtenaren vaak in de wat klassieke, ouderwetse beleidsmedewerkersrollen worden gepositioneerd, zoals het beantwoorden van Kamervragen en opstellen van kabinetsreacties. Als je niet uitkijkt, blijf je in dat circusje hangen. Juist de toetsing achter het beleid is heel belangrijk om dat beleid ook te snappen. Je moet op die inhoud naar buiten kunnen en daar vragen over kunnen stellen en een netwerk opbouwen rond zo'n vraagstuk en je ziet toch dat dat niet van een jonge ambtenaar verwacht wordt.
Maar: volgens mij moet je als ambtenaar altijd zorgen dat je een soort neutraal bent, en dat doe je door veel perspectieven te verzamelen. Dus ik zou denken: als jij beleidsmedewerker bent, moet je wel in staat worden gesteld om die perspectieven te verzamelen. Het zou heel gek zijn als het ministerie het daar niet mee eens zou zijn. Kaart dit aan en probeer te experimenteren en laat met verslaglegging zien waar je mee bezig bent en wat het heeft opgeleverd. Ik heb dat zelf ook een tijdje op Linkedin gedaan.
Zelf ga ik zo min mogelijk naar kantoor. Zo lang ik geen Kamervragen hoef te beantwoorden. is het werk leuk. Op kantoor praten we met collega’s maar daar gebeurt het echte werk niet.’
Annemijn Oskam: ‘Het is belangrijk om de ruimte te pakken om te experimenteren en niet alles dicht te timmeren aan de voorkant. Durf je te laten verrassen, wellicht levert dat veel moois op.’
Danëlle Arts: ‘Ga naar dat buurthuis toe, ga daar zitten met je laptop. Daar zitten de mensen, de bewoners. Gewoon doen, ook al voel je je er ongemakkelijk bij.
Thomas Miog: 'Wees meer dan je werk. Je bent ook gewoon burger.’
Suzanne Kursten: ’Het probleem van de burger of de maatschappij moet het uitgangspunt zijn, niet hoe we het hebben georganiseerd. En goede bedoelingen zijn niet genoeg. Spreek je uit, heb lef en wees transparant. Spreek duidelijke taal en durf ook moeilijke gesprekken te voeren.
Stap uit je comfortzone en zoek elkaar op. Verbinding is zo belangrijk, praat niet over, maar mét elkaar. Op basis van gelijkwaardigheid en oprechte interesse. Maak écht contact, luister, ook naar degene die niet zo hard schreeuwt, en verdiep je in elkaars wereld. Zorg dat je de ander en het probleem echt begrijpt. Het mag soms best even ongemakkelijk zijn of schuren.’
Mees Walter: ‘Een visie die alleen vanuit de ratio ontstaat, mist de diepte van de werkelijkheid. We hebben zowel rationele analyses als menselijkheid nodig om echte impact te maken. Empathie, luistervaardigheid en openheid zijn net zo belangrijk als heldere cijfers. De ervaringen en gevoelens van de uitvoerders moeten als leidraad fungeren in onze beleidsontwikkeling, zodat we kunnen beoordelen of ons beleid werkelijk aansluit. Beleid moet kloppen, zowel analytisch als in ons hart.’
Sandra van Thiel: ‘Alle trainees bij de overheid zouden in mijn optiek verplicht op stage moeten in beide werelden: die van beleid en die van uitvoering.’