Achterhoeks Lentefestival: hoe ga je door zónder Regio Deal?
Hoe gaat het met de Achterhoek, nu de Regio Deal van de vierde tranche niet aan het gebied werd toegekend? En hoe herpakt de Achterhoek zich?
Kloof
Het is een warme woensdagavond, de foyer van de Koninklijke Schouwburg van Den Haag is omgetoverd tot een festivallocatie. Er liggen visnetjes, opgeblazen flamingo's en dobbelstenen. Aan de zijkant staan foodtrucks klaar: frietjes, luxe voorgerechtjes, bakjes sla en ijs van boer Ronald en zijn dochter. Het is tijd voor het Achterhoeks Lentefestival, wat voorgaande jaren nog een Achterhoeks lentediner was. Op een poster bij de entree valt te lezen: ‘Tijdens het Achterhoeks Lentefestival ervaart u hoe het is om te leven in de Achterhoek! Waar ga je wonen? Tegen welke wet- en regelgeving loop je aan? Kom over de kloof en leef als een echte Achterhoeker.’
Die laatste zin valt op: om de kloof te verkleinen zou je hem niet op die manier moeten benoemen. De openingsspeech van Mark Boumans, voorzitter van 8RHK ambassadeurs en burgemeester van Doetinchem, gebaart in welke richting we het sentiment moeten begrijpen. Hij haalt het rapport Elke regio telt! aan [zie kader onder, red.]. ‘We zien de ongelijkheid tussen steden en regio's. Allerlei voorzieningen verdwijnen: politiebureaus, busstations, scholen. We zien dat de efficiency en grote schaal van Den Haag drukt op de leefbaarheid.’
‘Voor alles is uiteindelijk een potje, maar potjes zijn eindig. Zorg nou dat het structureler wordt’
Elke regio telt
Dan herhaalt Boumans een deel van de lobbypunten van de avond, die overigens ook gewoon op posters in de foyer hangen. Zo recht voor z’n raap is de Achterhoek dan ook wel weer. De innovatiekracht, ambitie en ideale netwerksamenwerking en governance structuur van de Achterhoek moeten worden benut, zo citeert Boumans. Hij pleit voor een nieuwe Regio Deal. De vorige Regio Deal, uit de vierde tranche, werd begin dit jaar namelijk niet toegekend aan de Achterhoek. Dat was nogal een teleurstelling.
‘Ga aan de slag met de aanbevelingen uit het rapport Elke Regio Telt!: versterk de relatie tussen Rijk en Regio, zet in op langjarige programma’s en herijk de investeringslogica.’ Want, zo vertelt Boumans, subsidieregelingen vanuit het Rijk passen vaak niet op het schaalniveau van de
Achterhoek. Hij wil meer maatwerk en een soepeler omgang met wet- en regelgeving, zodat vernieuwende concepten en experimenten uit de regio de ruimte krijgen.
‘Het voelde alsof het rijk de stekker uit de samenwerking trok. Want de Achterhoek werd door Den Haag steeds aangehaald als voorbeeld van hoe de Regio Deal zou kunnen of moeten gaan’
Structureler investeren
Elke regio telt! komt wel vaker om de hoek kijken tijdens het festival. Roelien Kamminga, Tweede Kamerlid van de VVD, zit tussen de foodtrucks aan een voorgerecht. Gevraagd naar haar motivatie om deel te nemen aan de avond, verwijst ze naar het rapport. Daar moet haar Tweede Kamerfractie een stelling over innemen. Deze avond gebruikt ze onder andere om een mening te kunnen vormen. ‘Ik probeer een beeld te krijgen van wat problematisch is, wat de regio’s graag anders zouden willen zien’, aldus Kamminga.
Anne-Marie Haanstra, lid van het college van bestuur van Iselinge Hogeschool, doet een duit in het zakje. ‘Een hogeschool heeft een aanzuigende werking op het bedrijfsleven. Daarom is het belangrijk om middelen te krijgen, bijvoorbeeld voor innovatie. Ik heb net een subsidie van het regionaal investeringsfonds gekregen om interprofessioneel op te leiden, samen met het Graafschap college.’ Dan verzucht ze: ‘Voor alles is uiteindelijk een potje, maar potjes zijn eindig. Zorg nou dat het structureler wordt.’
| Rapport ‘Elke regio telt!’ |
Gezamenlijk publiceerden de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) het rapport Elke regio telt! in maart 2023. In het rapport wordt vastgesteld dat er in het huidige rijksbeleid sprake is van een focus op economische centrumgebieden en dat de overheid geneigd is om vanuit een ‘macroperspectief’ op doelmatigheid te kijken naar investeringen en (semi)publieke voorzieningen, zonder daarbij oog te hebben voor de specifieke, regiogebonden context. Door de focus op centrumgebieden, zijn verschillen tussen regio’s ontstaan op het gebied van brede welvaart. Denk aan openbaar vervoer, zorg- en onderwijsaanbod. Om de onwenselijke brede welvaartsverschillen in Nederland tegen te gaan, adviseren de raden het volgende:
- Herijk de reguliere beleids- en investeringslogica van het Rijk, door het rijksbeleid te richten op brede welvaart in álle regio’s en het mogelijk maken om budgetten te bundelen.
- Investeer in langjarige en substantiële programma’s voor regionale ontwikkeling, door regio’s kansenagenda’s te laten ontwikkelen voor een grotere brede welvaart en als rijksoverheid langjarige investeringsbudgetten beschikbaar te stellen.
- Werk aan een vitale relatie tussen regio’s en de rijksoverheid door te werken aan een modern spreidingsbeleid en het realiseren van vertegenwoordiging van regio’s bij het Rijk en van de rijksoverheid in regio’s.
‘De vraag is: hoe afhankelijk wil je als regio zijn van zo'n Regio Deal, van andere incidentele middelen, en van je relatie met het rijk?’
Kracht en tegenslag
De aanwezigen bewegen zich heen en weer tussen de foodtrucks en de vier verschillende inhoudelijke pleinen – het spel Woonopoly om de dilemma’s van de woningbouwopgave te bespreken, een escaperoom met zorginnovaties over het zorgvraagstuk, een klaslokaal over het thema onderwijs en arbeidsmarkt en een plein met vernieuwende bouwmaterialen over biobased bouwen. Gesprekken tijdens het eten gaan gemakkelijk over van het onderwerp eten volgens je bloedgroep – en wat dat dan precies inhoudt – tot het plannen van afspraken. ‘Handig dat jij er dinsdag ook bij bent, bij die afspraak met die fashion outlet.’ Kamerlid Kamminga: ‘Wat ik leuk vind aan deze avond: er wordt soms over regio’s gepraat alsof het achtergebleven gebieden zijn, maar de Achterhoek laat vanavond haar kracht zien. Dat geeft energie. Dit blijft je beter bij dan een Powerpointpresentatie.’ De sfeer is opgewekt, de avond is bedoeld om de relatie tussen regio en rijk te versterken, maar de Achterhoekers zijn ook eerlijk over die relatie.
‘De Achterhoek staat op derde plek qua aantal aangevraagde octrooien in Nederland,’ vertelt Maria van Hattum, voorzitter van het college van bestuur van de Achterhoek VO. ‘Als je geld besteedt aan de Achterhoek is dat goed voor Nederland.’ Iets later in het gesprek laat ze zich ontvallen: ‘Het is gewoon gênant dat we de Regio Deal niet hebben gekregen. Dat zeg ik niet om flauw te doen of om stemming te maken, maar objectief gezien is het absurd. De infrastructuur is er in de Achterhoek, we weten na de vorige Regio Deal wat werkzame principes zijn.’
Vacuüm
Hoe moet het nu verder, zonder Regio Deal? We vragen het ondernemer en Achterhoek Boardlid Koen Knufing, die er naar eigen zeggen ‘klakkeloos’ vanuit was gegaan dat de Deal zou worden
toegewezen. Immers: de vorige deal hadden ze maar de helft van het geld gekregen. ‘In de vierde tranche wilden we ons werk afmaken.’
De teleurstelling is van Knufings gezicht af te lezen. ‘Het voelde alsof het rijk de stekker uit de samenwerking trok. Want de Achterhoek werd door Den Haag steeds aangehaald als voorbeeld van hoe de Regio Deal zou kunnen of moeten gaan. Ik denk dat de Deal niet tot stand is gekomen door angst. Dat mensen niet durfden te kiezen voor een regio waar het werkte, uit angst voor commentaar van andere regio's. Dat vind ik verkeerd leiderschap.’
‘We zitten nu even in een vacuüm en zijn ons aan het herpakken: kunnen we ons model werkend maken zonder financiering van het rijk? Kunnen we onze innovatiekracht vasthouden?’ Van één ding is Knufing zeker: ‘Het helpt niet om de kloof te verkleinen.’
En zo blijkt het mislopen van de Regio Deal alles te maken te hebben met het rapport Elke regio telt!. De investeringsstructuren knellen en moeten worden heroverwogen, daarvoor pleiten verschillende aanwezigen. Joram van Donk, een van de organisatoren van de avond vanuit 8RHK ambassadeurs, vat samen: ‘De vraag is: hoe afhankelijk wil je als regio zijn van zo'n Regio Deal en van je relatie met het rijk? Uiteindelijk zal je vooral met elkaar de structurele samenwerking moeten vinden, elkaars kracht en expertise benutten.’