Mariana Mazzucato: ‘Hoog tijd dat de overheid de externe consultants eruit gooit en het weer zelf gaat doen’
De overheid is verslaafd aan externe consultants en daarmee moet het een keer gedaan zijn, schrijven de Amerikaans-Italiaanse econome Mariana Mazzucato en coauteur Rosie Collington in het boek The Big Con. Het is de enige manier om de overheid haar zelfvertrouwen weer terug te geven.
Zelfbewust
The Big Con – How the consulting industry weakens our businesses, infantilizes our governments and warps our economies, zo luidt de volledige titel van het nieuwste boek van Mazzucato. Haar hoofdpunt liegt er niet om: ‘uitgeholde, risicoaverse en geïnfantiliseerde’ overheden zijn afhankelijk geworden van private consultancybedrijven als McKinsey, Deloitte en de Boston Consultancy Group.
Het gevolg? Hoe meer de overheid uitbesteedt aan private bedrijven, hoe minder de overheid zelf het vermogen en de kennis heeft om zaken aan te pakken. En dat heeft weer een zelfversterkend effect tot gevolg. Want hoe minder de overheid zelf kan, hoe minder zelfverzekerd de overheid is over het eigen kunnen. Liever wordt daarom – weer – een blik externe consultants opengetrokken. Ophouden met het almaar weer uitbesteden van taken aan private consultancybedrijven is broodnodig om de overheid weer zelfbewust en proactief te maken, stelt Mazzucato.
Neoliberale golf
The Big Con staat boordevol aansprekende voorbeelden. Neem de Britse overheid, die het bron- en contactonderzoek tijdens de coronapandemie besloot uit te besteden aan een consultancybureau. Dat zou op het hoogtepunt meer dan een miljoen Britse pond per dag hebben gekost.
Mazzucato en coauteur Collington plaatsen de ontwikkeling van de uitgeholde en geïnfantiliseerde overheid in de context van de neoliberale golf die de westerse wereld vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw overspoelde. Politici begonnen de overheid daardoor steeds meer te zien als een bedrijf, waarin zo (kosten)efficiënt gewerkt dient te worden.
‘Zonder overheidssubsidies waren de technologische doorbraken waar big tech mee pronkt nooit mogelijk geweest’
Stereotype doorbreken
De Amerikaans-Italiaanse econome bestrijdt al jaren het stereotype beeld van een logge en incapabele overheid versus een dynamische, blitse private sector. Het bedrijfsleven is juist vaak huiverig om technische innovaties snel over te nemen, stelt Mazzucato in haar boek The entrepreneurial state (2015).
Het voorbeeld dat ze daarbij het vaakst aanhaalt is dat van voormalige Apple-topman Steve Jobs, overleden in 2011. Hij staat bekend als toonbeeld van genialiteit en innovatie, de geestesvader van de iPhone bovendien. Mazzucato ontkent de kwaliteiten van Jobs niet zozeer, maar wijst erop dat er in zijn biografie niet wordt gesproken over de subsidies die Apple in een vroeg stadium kreeg. Zonder dat soort hulp waren technologische doorbraken waar big tech mee pronkt nooit mogelijk geweest, denkt Mazzucato. Maar de overheid krijgt er geen credits voor.
‘De overheid is de belangrijkste sturende kracht achter vernieuwing’
Moonshots
In haar voorlaatste boek Mission Economy uit 2021 zet Mazzucato de overheid in een nog innovatiever daglicht door haar neer te zetten als belangrijkste sturende kracht achter vernieuwing. Met specifieke missies (‘moonshots’) zou de overheid maatschappelijke problemen effectief kunnen aanpakken.
De overheid zou het voortouw moeten nemen in die moonshots, maar uiteraard werken ook private partijen mee. In de ogen van de econome werken de missies alleen als ze een maatschappelijk doel hebben, en dat zit ‘m in de details. Het ontwikkelen van een coronavaccin ziet Mazzucato bijvoorbeeld niet als geschikte moonshot, de hele wereld inenten met dat vaccin wél.
Voorwaarde voor een leidende rol van de overheid bij de moonshots is dat de overheid weer meer slagkracht krijgt, stelt Mazzucato. Maar de overheid is de laatste decennia juist kleiner geworden en het geld dat daarmee wordt bespaard, verdwijnt – geheel in de lijn van The Big Con – in de zakken van dure consultants.
Klik hier om meer te lezen over The Big Con van Mariana Mazzucato