“Wees sneuvelbereid” - en 9 andere tips uit ‘De top kijkt om’

Artikel | 15-03-2023 | 09:00

In Engeland kennen ze het al. Oud-bewindspersonen en topambtenaren die terugkijken op hun ambtelijke dienst. Het initiatief ‘Ministers Reflect’ van het Britse Institute for Government is dan ook de inspiratiebron voor de Nederlandse variant. Met een boek, podcast en videoserie als resultaat. Vol verhalen, lessen, inzichten, reflecties en adviezen, waar je als huidige ambtenaar of bewindspersoon je voordeel mee kunt doen. Maar ‘De top kijkt om’ is ook de moeite waard voor wie ‘gewoon’ interesse heeft in politiek en bestuur.  

Inzicht in Haagse binnenwereld 

Als lezer krijg je inzicht in het leven van de voor buitenstaanders ondoorgrondelijke top van het openbaar bestuur – in de Angelsaksische wereld de core executive genoemd. Wat drijft de mensen die je daar aantreft? Hoe komen ze aan de top? Hoe overleven ze daar? Wat kunnen we leren over de wetten die gelden in dit binnenste deel van de Haagse binnenwereld? 

In de gesprekken komt de relatie tussen die Haagse binnenwereld en ‘het land’ meermaals terug. Men is in Den Haag druk bezig met elkaar en met de ring van belangenvertegenwoordigers en overlegcircuits daaromheen. Met de wereld daarbuiten – “de mensen in het land”, zoals Hans Wiegel ze steevast aanduidde – zijn ze dat minder.  

Dat komt ook terug in het interview met Annemarie Jorritsma: “Je bent voortdurend in gesprek met voor- en tegenstanders van je beleid. De enige groep waar je nauwelijks mee spreekt, zijn de gewone burgers. Ik kwam er pas achter dat het zo was, toen ik er niet meer zat.” 

‘De enige groep waar je nauwelijks mee spreekt, zijn de gewone burgers’

10 leefregels 

De interviewers, grotendeels bestaand uit hoogleraren, benadrukken dat alle verhalen uniek zijn. Toch valt ze in de eerste twintig interviews een aantal rode draden op. In de inleiding van het boek sommen ze daarom tien leefregels op. Regels voor het (over)leven aan de top: 

1. Werk hard – harder dan de meeste anderen – want ‘druk zijn’ is een sociale norm, en zo blijf je niet achter bij je concullega’s in de ministerraad of de bestuursraad.  
2. Weet waar het over gaat – want als je inhoudelijk ‘leeg’ blijft, kun je het echte verschil niet maken.  
3. Weet hoe je bestuurlijk en politiek van A naar B kunt komen – want in de labyrinten van Den Haag verdwaal je zonder geavanceerde knowhow.  
4. Lees en respecteer de mensen met wie je het moet doen – want de meeste pains and gains vinden hun wortels in de kwaliteit van de relaties die je onderhoudt.  
5. Zorg vooral dat je je bewindspersonen (of je ambtelijke top) niet van je vervreemdt – want alleen door samen optrekken, kom je de Haagse slagen goed door.  
6. Maak geen brokken en verras niemand ooit ergens mee – want het leven aan de top is al onzeker genoeg.  
7. Een probleem pijnloos oplossen loont meer dan een probleem ongezien voorkomen – want regeren is, alle rituelen van ‘vooruitzien’ ten spijt, vooral reageren.  
8. Doe wat er van je wordt verwacht – want alleen dan zullen anderen je respecteren (en kun je van hen met gezag hetzelfde vragen).  
9. Weet op welk kompas je vaart – want anders ben je moreel kwetsbaar en raak je strategisch stuurloos.  
10. Wees sneuvelbereid – want het kan je zomaar gebeuren.  

Het hele boek lezen of de video’s bekijken en podcast luisteren? Dat kan! Via onderstaande link is het voor iedereen toegankelijk:www.detopkijktom.nl.

‘De top kijkt om’ is een initiatief van de Kennisbank Openbaar Bestuur van BZK, als creatieve manier van geschiedschrijving. Juli vorig jaar is de eerste versie gepubliceerd, vrijdag 17 maart a.s. verschijnt de site in vernieuwde vorm met nieuw toegevoegde verhalen. Ieder jaar worden 10 nieuwe interviews aan het (online) boek toegevoegd. De interviews zijn ook afzonderlijk terug te kijken en te luisteren.