Waarom Noord-Brabant voor een grondwaterconvenant koos
De provincie Noord-Brabant heeft al jaren te maken met verdroging, met name in de natuurgebieden. Verdroging betekent dat er te weinig goed grondwater is om de natuur in stand te houden, waardoor de bodem indroogt. In de kurkdroge jaren 2018, 2019 en 2020 werd dat probleem nog groter omdat er meer grondwater werd gebruikt. Dat was voor de provincie de opmaat naar een grondwaterconvenant. ‘Het convenant is er om alles van tevoren strak te trekken.’
|
In 1 minuut:
|
Bier en frisdrank
‘De grondwatervoorraad in Brabant is een kostbaar goed,’ zegt Martine Beuken-Greben, die vanuit de provincie is aangesteld als procesmanager strategisch grondwaterbeheer.
‘Het drinkwater wordt in Brabant gewonnen uit de grondwatervoorraad, en met bier en frisdrank zijn er ook belangrijke industrieën die hiervan gebruik maken.’ Naar aanleiding van een aantal extreem droge jaren is besloten een convenant op te stellen. Het doel: partijen committeren aan de samenwerking op het terrein van grondwater en de uitvoering van acties versnellen.
Maar liefst dertien partijen ondertekenden in december 2021 het convenant, waaronder de provincie Noord-Brabant, de waterschappen Aa en Maas, Brabantse Delta en De Dommel, drinkwaterbedrijven, industriële gebruikers van grondwater, terreinbeheerders (Brabantslandschap, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en georganiseerde grondbezitters) en de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO).
‘De provincie en waterschappen realiseren zich dat je de ZLTO, drinkwaterbedrijven en terreinbeheerders hard nodig hebt in de uitvoering,’ legt Twan Tiebosch uit. Hij is mede-opsteller van het grondwaterconvenant.
‘In de fase van de beleidsvorming kun je wel zeggen: oké, ik maak een beleidsplan. Maar je kunt ook alvast nadenken over wat je van wie in de uitvoering nodig hebt, want je weet toch dat je elkaar daar nodig hebt. Het convenant is er om alles van tevoren strak te trekken.’
‘De grondwatervoorraad in Brabant is een kostbaar goed’
Bouwstenen
De afspraken om de Brabantse grondwaterbalans te herstellen, richten zich op vijf bouwstenen, zo valt te lezen in het convenant:
- Meer water vasthouden in het hele watersysteem en meer aanvoeren, om uiteindelijk ook meer te infiltreren dan wel anders te benutten (infiltreren is het terugbrengen van water in de bodem);
- Minder grondwater gebruiken inclusief minder verdampen;
- Ruimtelijke aspecten om dat te kunnen doen of gevolgen te beperken (de beperking van de gevolgen gaat er bijvoorbeeld om dat er voor de opvang van regenwater en het in de bodem brengen van water ruimte nodig is);
- Innovatie – nieuwe uitdagingen vragen om nieuwe oplossingen;
- Governance – waar hebben we elkaar nodig de komende jaren.
Volgens Eric Kessels, teamcoördinator grondwater bij de provincie Noord-Brabant, kunnen de bouwstenen niet los van elkaar bekeken worden. ‘De betrokken partijen zullen alle vijf stappen met elkaar moeten zetten om tot een goed beheer van het grondwater te komen. We hebben de luxe niet meer om de onderdelen los van elkaar te zien’.
‘We hebben de luxe niet meer om de onderdelen los van elkaar te zien’
Elkaar bij de les houden
Onder de bouwsteen ‘governance’ hoort ook dat de betrokken partijen hun samenwerking kritisch tegen het licht houden, licht Tiebosch toe.
‘Tijdens het schrijven van het convenant zeiden we tegen elkaar: als het nodig is, moeten we elkaar bij de les houden. Iedereen is verantwoordelijk voor een deel van de opgave en als we constateren dat er iets achterblijft, dan moeten we elkaar daarop aanspreken. Zonder dat je vervalt in ruzies of zelfs rechtszaken. Bij goede samenwerking hoort een portie wederzijds begrip. Zo is het in onze situatie niet zo dat we alle belangengroepen aan een touwtje hebben’.
Tiebosch verwacht dat het convenant voor de betrokken partijen vooral zal fungeren als podium om elkaar snel te kunnen vinden als er belangrijke vragen opspelen.
'Een van de spannendste kwesties gaat bijvoorbeeld over boeren die hun land beregenen met grondwater. De ontwikkeling van beregeningsbeleid is een van de aanleidingen om het convenant op te stellen. Of het makkelijker wordt, moet nog blijken. Doel is wel om het duidelijk en handhaafbaar te maken.'
‘Bij een goede samenwerking hoort een portie wederzijds begrip’
Geen hard omlijnd doel
De bestuurders van de betrokken partijen hebben zich gecommitteerd aan de afspraken die in het convenant staan, maar zoals andere convenanten is ook dit convenant niet juridisch bindend. Hoe kan ervoor gezorgd worden dat partijen zich toch zoveel mogelijk conformeren aan de gemaakte afspraken?
Beuken-Greben: ‘Via relatieopbouw ben ik bezig alle partijen goed te leren kennen en om daar ook te bekijken wat er verbeterd kan worden. Daarmee hoop ik het vertrouwen in elkaar te verbreden en te verdiepen, waardoor de lijst met acties voortvarender doorlopen kan worden.’
Gemeenten maken geen onderdeel uit van het convenant. Dat was in deze fase nog te complex. Wel is er de intentie om hen te gaan betrekken, vertelt Beuken-Greben: ‘We werken met een soort groeimodel. Er komt een grondwaterconvenant 2.0 waar nieuwe partijen aansluiten. Maar daar hoort ook bij dat we in het convenant bewust geen hard omlijnd doel hebben opgenomen, want dan waren we nog steeds bezig geweest met onderhandelen over wat dat doel dan zou moeten zijn.’
Ze vervolgt: ‘Het gaan ons veel meer om het maken van een set van generieke werkafspraken, waardoor je toch een stap in de richting zet waarvan je weet dat het de juiste is. Gaandeweg kijken we hoe ver we zijn gekomen en of we aanvullende afspraken kunnen maken. Doelen kunnen bovendien nogal eens veranderen. Denk bijvoorbeeld aan het aankomende advies dat de Brabantse commissie droogte in september zal uitbrengen. Daar zullen dingen in staan die invloed zullen hebben op het convenant.’
| Lees hier het grondwaterconvenant (link opent een pdf): Grondwaterconvenant 2021 – 2017: samenwerken aan herstel en bewaking van de grondwaterbalans in Brabant |