Regio West-Brabant: een kleine karakteristiek
Stel het je voor: in West-Brabant staan in 2030 maar liefst 140 windturbines. Waarbij de voorwaarde was dat alle wind- en zonprojecten dan voor minimaal 50% in bezit zijn van lokale partijen, zodat de inwoners meeprofiteren. Waarbij ieder wind- en zonproject in samenspraak met de samenleving tot stand kwam. Dan kan het niet anders, dan dat er in de regio West-Brabant interbestuurlijk hard aan de weg is getimmerd. De komende tijd duikt Overheid van Nu de regio in. Zo ook in West-Brabant. Om zo actuele thema’s vanuit verschillende hoeken te kunnen belichten. Hoe pakt West-Brabant de energietransitie aan? Welke rol speelt participatie? Waar gaat het goed? En waar loopt het moeizaam? Maar voordat we de inhoud induiken: wat typeert West-Brabant nu eigenlijk?
Want geef maar toe: over de provincie Noord-Brabant hebben we allemaal beelden. Dan vliegen al snel termen als ‘Brainport’, ASML en 'High Tech Campus' om je oren. Uiteraard: dat oostelijk deel van Brabant doet het goed. Is vermaard. Scoort goed in de media. Maar Brabant heeft zo veel meer te bieden. Iedere regio in Brabant heeft – min of meer- zijn eigen karakteristiek, kent zijn eigen dynamiek. Zo ook West-Brabant. Waar er grote stappen gezet worden op het gebied van de energietransitie. Waar je ook de zware industrie rond Moerdijk vindt. Een regio, die doorsneden wordt door de HSL en de A16.
Hard werken voor en aan de energietransitie
Wie via de A16 ons land verlaat, valt wellicht iets op. Langs de A16 staan windmolens.
Veel windmolens, vooral aan de Belgische kant van de grens. Maar inmiddels ook aan de Nederlandse kant. In dat opzicht was West-Brabant een echte pionier: anno nu is het doodgewoon dat inwoners meeprofiteren van de opbrengsten van windmolens. Dat hebben we met elkaar in het Klimaatakkoord geregeld.
Maar lang voor deze afspraak, had West-Brabant de primeur: door te durven denken in termen van de ‘terugkeer van de Dorpsmolen’. Dat is een concept van Michael Daamen en Martijn Messing. In het innovatieve windproject A16 is er al geregeld dat een groot deel van de winst van de windmolens terugvloeit naar de inwoners van het gebied. Net als vroeger bij de ‘oude’ windmolens die op ansichtkaarten staan. De plaatsing van de windturbines is via een intensief participatietraject en intensieve bestuurlijke samenleving geregeld.
Die prachtige, emotionele voetbalclub NAC. Waar er altijd gedoe is, maar de sfeer op de tribunes uitstekend. Waar ‘de derde helft’ misschien nog wel belangrijker is, dan het behaalde resultaat
| Benieuwd hoe het ervoor staat in het Wind A16-project? Over een paar weken publiceert Overheid van Nu een interview met Martijn Messing. Die als mede-initiatiefnemer van dit project zowel terug- als vooruitblikt. En met ons reflecteert op de vraag wat er in bestuurlijke samenwerking nog verder kan verbeteren. |
De A16 brengt veel Nederlanders in de zomermaanden naar plekken buiten Nederland. Een driebaansweg tussen het Hollandsch Diep en de grens met België. Een weg die ook logistiek van belang is: door het jaar heen het domein van vrachtwagens die naar de Antwerpse en Rotterdamse Haven rijden. En van daaruit de havens in alle windstreken van deze aarde bereiken.
Grensovergang Hazeldonk is om die reden misschien wel de bekendste grensovergang van het land.
En wellicht een van de weinige overgangen waar de grens nog écht voelbaar is. De douane zetelt hier en houdt regelmatig én op grote schaal controles om smokkel tegen te gaan. Ook dat heeft een link met dit deel van Brabant: waar van oudsher smokkelaars actief zijn. Spapens en Van Oirschot schreven er prachtig over. Smokkelen met zout, sigaretten, met -vooral- boter. Eerst vooral kleinschalig en ongeorganiseerd. Om uiteindelijk grootschalig en crimineel georganiseerd te eindigen, tegenwoordig veelal drugsgerelateerd. De dumpingen van drugsafval vervuilen het milieu.
West-Brabant: een mix van charmante steden en kleine kernen
Wie over de A16 rijdt, valt het bijna niet op: achter het industrieterrein Hazeldonk met zijn restaurants, tankstations en grootschalige industrie en de infrastructuur die dit gebied tekent, liggen dorpen. Historische kernen soms. Soms bekend omdat er één keer per uur een trein stopt, zoals in Lage Zwaluwe. Soms bekend van een grote brand, zoals Moerdijk. Maar ook kernen met prozaïsche namen zijn hier te vinden, zoals Zevenbergschen Hoek, Langeweg, Effen, Overa of Oekel.
In het midden van de regio ligt Breda. Een stad met karakter: meer dan 750 jaar oud. Waardoor Breda een mix van eeuwenoude monumenten, gezelligheid, terrassen aan de Grote Markt, water en groen is. Waar evenementen als BredaPhoto, Graphic Matters en het beroemde Jazz Festival te vinden zijn. En – uiteraard- de Parel van het Zuiden: de prachtige, emotionele voetbalclub NAC. Waar er altijd wel gedoe is, maar de sfeer op de tribunes altijd uitstekend. Waar ‘de derde helft’ misschien nog wel belangrijker is, dan het behaalde resultaat. Ook al zo’n karakteristiek van dit deel van Brabant: het samen goed met elkaar hebben en regelen, dat kenmerkt de regio. Een eigenschap die -als het over NAC gaat- wellicht maar goed is ook, want ‘het is een doorlopende Griekse tragedie’, aldus Bredanaar en voetbalverslaggever Joep Schreuder.
De Brabantse grens: dat is een plek waar grote politieacties worden gehouden
Verenigingsleven in West-Brabant
Wie aan (West-)Brabant denkt, denkt ook haast automatisch aan het rijke verenigingsleven. Dat er van oudsher aanwezig is, en nog steeds levendig is. Denk bijvoorbeeld aan de Katholieke Plattelands Jongeren. Aan de Katholieke Bond Ouderen. Ze bestaan nog steeds. Stevig vermengd met al die actieve sportverenigingen, harmonieën, de scouting, de koren of in heemkundekringen. En, hoe kan het ook anders, uiteraard ook in de carnavalsverenigingen. Iedereen zit wel bij een ‘clubske’. We zeiden het al: samen organiseren, samen met elkaar oplossingen verzinnen: dat zit in het DNA van de regio. Meedoen, participeren, dat is daardoor welhaast een tweede natuur.
Stilte, ruimte en natuur
Maar zoals gezegd: in West-Brabant is er nog best wel ruimte, zijn er nog ‘lege plekken.’ Langs de strook van een kilometer aan weerszijden van de A16 wonen ongeveer 10.000 mensen, van wie het merendeel op het grondgebied van de gemeente Breda. De kernen zijn in de regel niet groter dan zo’n 1.000 inwoners. Je kunt hier volop van natuur genieten. Vogels tieren welig in het gebied. Een groot deel van de mensen dat er woont, kwam of bleef er juist vanwege dat weidse wonen, om naar buiten te kunnen kijken en alleen maar ‘land’ te kunnen zien. Om een omgeving te hebben met weinig andere huizen, zichtbare masten of obstakels. Om hooguit in de verte een dorp of stad te zien liggen (en dan alleen als het helder weer is).
Een beetje klei
De historie van de regio is mede bepaald door ruimtelijke factoren. Het noorden, langs het Hollandsch Diep waar Moerdijk ligt, bestaat vooral uit vruchtbare zeeklei: in dit deel van Brabant wordt er ook nog serieus ‘geboerd’. Waarbij de boeren steeds vaker getroffen door de gevolgen van extreem weer. Als de kranten in het voorjaar schrijven over extreme droogte is West-Brabant vaak één van de eerste regio’s waar een onttrekkingsverbod moet worden ingelast.
De weersextremen zorgen voor uitdagingen: hoe zorg je voor droge voeten bij heftige regenval, maar in droge perioden juist weer voor een acceptabel grondwaterpeil? Het waterschap Brabantse Delta, de gemeente en andere partijen buigen zich hierover.
Samen organiseren, samen met elkaar oplossingen verzinnen: dat zit in het DNA van de regio. Meedoen, participeren, dat is daardoor welhaast een tweede natuur
Van weidegrond naar HSL
De afgelopen vijftig jaar is het gebied aan weerszijden van die A16 van weidegebied (jaren vijftig en zestig) veranderd in een industriegebied met bijbehorende logistiek met een stevige mobiliteitscorridor: een drukke snelweg en een hogesnelheidslijn. Enkele tientallen meters naast de snelweg zoeft de hogesnelheidslijn door het landschap. In het nieuwe millennium ontvouwden zich plannen om een snelle spoorverbinding naar België (de HSL-Zuid) te realiseren. Deze HSL werd parallel aan de A16 getekend, waar tot die tijd de internationale treinen bij Roosendaal ons land verlieten en binnenkwamen. Of ‘ingepast’, zoals dat in ruimtelijk jargon zo fraai heet. Met meerdere snelle treinen per dag. Op weg naar Antwerpen, Brussel en Parijs of, aan de andere kant, naar Rotterdam, Schiphol en Amsterdam. En wie weet over een aantal jaren ook naar nieuwe bestemmingen als Londen, Bordeaux, Marseille en Barcelona.
Van Hazeldonk terug naar Moerdijk: zware industrie
Als je vanuit Hazeldonk Nederland weer binnenrijdt, dan ligt Moerdijk een kleine dertig kilometer verderop. In het haven- en industriegebied Moerdijk, dat in de jaren zestig als overloopgebied voor de Rotterdamse haven werd aangewezen, zijn meer dan 400 bedrijven gevestigd. Het terrein zelf beslaat ruim 2.500 hectare. Er werken meer dan 10.000 mensen. Het gebied is daarmee fors ‘groter’ dan het dorp Moerdijk zelf, dat amper 1.000 inwoners telt.
West-Brabant: waar vrije tijd een serieuze zaak is
Tegelijkertijd is West-Brabant een regio waar het begrip ‘vrije tijd’ (en met name de activiteiten die je dan onderneemt) serieus genomen wordt. Zoals het Van Gogh Nationaal Park. Een landschap vol vitaal boerenland, prachtige stads- en dorpsgezichten en slingerende beken – de omgeving waar Vincent van Gogh op groeide. Het nieuwe nationaal park is zo ontstaan: een kralensnoer van belevingslocaties, die op een innovatieve, duurzame en ruimtelijk-artistieke manier zijn verbonden. Natuur en erfgoed vertellen zo samen het verhaal van Van Gogh en van deze regio.
Alle reden om de ontwikkelingen en samenwerkingen in West-Brabant op de voet te gaan volgen.