Het geheim van Maasgaard: inwoners schrijven mee aan de gebiedsvisie
Dit artikel was oorspronkelijk gepubliceerd op 12 februari 2021 in magazine 'Verbinden en verbeteren' 01.
Een plan maken, dat voorleggen aan inwoners en op basis daarvan bijschaven. Dat is hoe participatie in de praktijk vaak gaat. Dijkgraaf Patrick van der Broeck wil dit anders te doen, en laat de omgeving letterlijk meeschrijven aan de gebiedsvisie. In een bevlogen gesprek, deelt hij hoe hij dit doet. ‘Het is zo’n pertinente misvatting dat inwoners niet aan het algemeen belang zouden denken.’
Wie is Patrick van der Broeck?
Patrick van der Broeck is dijkgraaf van het Waterschap Limburg. Eerder was hij gedeputeerde voor de provincie Limburg en wethouder in Venray. De vraag die hij zich constant probeert te stellen: is dit dienstbaar aan de samenleving? ‘Je bent snel geneigd om je te verliezen in de vakinhoud. Daarom moet je constant blijven praten met mensen. Als ik meer dan drie dagen op kantoor zit, doe ik iets niet goed.’
De succesfactor van integraal werken? Ontschotten en de omgeving mee laten werken, in plaats van mee laten praten
Van der Broeck mailt ons naar aanleiding van het discussierapport Nederland heeft één overheid nodig.
‘Het rapport schetst een aantal vraagstukken die we als waterschap zeker herkennen. We zijn als overheden aardig geneigd om te praten over integraal en interbestuurlijk werken. Maar als puntje bij paaltje komt, is de financiering toch weer sectoraal.’
‘Vergelijk het met een avondje op stap met vrienden. Je wil een goede avond hebben en iedereen stopt daarvoor wat geld in de pot. Dan ga je ook niet miepen, of iemand 1 of 3 bitterballen eet. Voor interbestuurlijke projecten is hetzelfde nodig. Je legt als gemeente, provincie, rijk en waterschap allemaal geld in om gezamenlijk je doelen te bereiken.’
Is dat niet makkelijker gezegd, dan gedaan?
‘Wij hebben het gedaan bij de gebiedsaanpak "Maasgaard", met de provincie, gemeente Horst aan de Maas en gemeente Venray. En daar hebben we inderdaad door aardig wat muren heen moeten breken.
‘We moeten als overheden blijven realiseren dat achter regels doelen zitten. En dat het onze taak is om die doelen te realiseren, en niet de regels’
Hoe kom je door die muren heen?
‘Ik heb veel met onze ambtenaren hierover gesproken. Het komt er toch op neer om toch met elkaar uit te zoeken hoe het wel kan, desnoods op management- en directieniveau.’
‘En je legt in de samenwerkingsovereenkomst vast, dat je de financiering op een andere manier regelt. Dat je gezamenlijkheid uit één grote pot gaat putten. Maar dan nog steeds ga je tegen allerlei regels aanlopen, waarbij je als bestuurders vasthoudend moet blijven.’
‘We moeten als overheden blijven realiseren dat achter regels doelen zitten. En dat het onze taak is om die doelen te realiseren, en niet de regels.’
Wat is daar volgens jou voor nodig?
‘Door je te blijven realiseren voor wie je werkt. Als wij aan een gebiedsvisie werken, kunnen we vanuit onze professionaliteit wel opvattingen hebben over hoe het moet worden, maar de mensen uit dat gebied moeten er nog 30 jaar tegenaan kijken en wat van vinden.’
‘Als bestuurders en ambtenaren denken we vaak dat alleen de overheid het algemeen belang kan dienen. Maar dat is zo’n pertinente misvatting. In mijn ervaring houden inwoners heel veel rekening met bijvoorbeeld ondernemers, en andersom.’
Hoe hebben jullie de omgeving precies betrokken bij de gebiedsaanpak ‘Maasgaard’?
‘Het sleutelwoord is loslaten. We zijn met een heel grof kader, gelijk het gebied zelf ingegaan. Daar hebben we avonden georganiseerd waarbij we een grote lege vellen papier op tafel hebben gelegd, met de boodschap: we hebben nu budget om dit gebied aan te pakken, gaat u maar stiften hoe u het wilt inrichten.’
‘Uiteraard onder goede begeleiding, bijvoorbeeld van landshapsarchitecten, om te helpen met visuealiseren. Het grote verschil is dat de mensen uit de omgeving vertellen hoe ze het willen, en dat de architect kijkt hoe hij dat verwerkt, in plaats van andersom.’
‘Dat is een proces van een ruim jaar geweest, met verschillende bijeenkomsten. Steeds met een mix van lokale ondernemers, heemkundevereniging en dorpsraden.
Wat voor kaders hebben jullie daarbij meegegeven?
‘Dan moet je vooral denken aan hectaren grond. We hebben gezegd dat we het gebied willen ontwikkelen rondom natuur, landbouw en recreatie. Waarbij er zoveel hectare is voor recreatie, ruimte om te investeren in zoveel kilomter fietspaden, enzovoort.’
‘Je loopt er vaak tegenaan dat mensen de overheid niet vertrouwen. Begrijpelijk, want zij maken ook mee dat ze worden betrokken, zonder dat ze daar veel van terug zien’
Wat is hieruit gekomen? Hoe is het proces verder gegaan na deze avonden?
‘Het is lastig om de hele visie in een paar zinnen te beschrijven, maar je moet denken aan bijvoorbeeld een herverdeling van landbouwgrond, waardoor boeren minder afstanden af hoeven te leggen. En het verbinden van een aantal plekken, waardoor de natuurkwaliteit veel hoger is geworden.’
‘Na die avonden, zijn we met kleinere groepen deelonderdelen uit gaan werken. Waarbij de omgeving ook steeds mee is blijven schrijven aan de visie. Vervolgens zijn we die visie vast gaan leggen in projecten. En daar komt die ontschotting van budgetten weer om de hoek kijken. Als je dat niet hebt, kun je nog zoveel co-creëren, maar dan blijft het hangen op geld.’
Wat kom je allemaal tegen als je het zo aanpakt? Het is vast niet alleen maar hosanna?
‘Nee hoor, zeker niet. Je loopt er vaak tegenaan dat mensen de overheid niet vertrouwen. Wat ook goed te begrijpen is, omdat diezelfde mensen ook meemaken dat ze worden betrokken, zonder dat ze daar veel van terug zien. Verschuil je niet achter je ambtenaar zou ik zeggen. Het lukt alleen om vertrouwen te winnen als je er zelf gaat staan en laat zien dat je het meent.’
‘Als gedeputeerde heb ik meegemaakt dat de uitkomst van het gebiedsproces onvoldoende in overeenstemming was met de wens van Provinciale Staten. Een groote gedeelte van de Provinciale Statenfracties wilden een andere variant dan de voorkeursvariant die uit het gebiedsproces kwam. Ik heb toen alles uit de kast moeten halen om de Provinciale Staten te overtuigen dat we niet alleen a, maar ook b moesten zeggen. Want anders zijn dat de momenten waarop inwoners het vertrouwen in de politiek verliezen.’
Ben je benieuwd naar de gebiedvisie Maasgaard? Kijk dan op www.maasgaard.info