Omarm de chaos: fantastische tijd om ambtenaar te zijn
De jonge Jan Rotmans moest er vroeger niet aan denken om, net als zijn vader, ambtenaar te worden. ‘Dodelijk saai’. Maar nu? ‘Spannender dan in de huidige chaosperiode […] gaat het niet worden’.
‘Juist in deze tussentijd […], waarin de samenleving een andere ordening en de economie een nieuw fundament krijgen, hebben we een overheid nodig die met lef en leiderschap scherpe keuzes maakt en tijdelijk weer het heft in handen neemt.’
Aldus Jan Rotmans in zijn nieuwe boek Omarm de chaos, dat hij samen met journalist Mischa Verheijden schreef.
10 + 1 transities
Dankzij Verheijden is het een leesbaar en wervend boek geworden. Het geeft een goed beeld van de crisistijd waarin we ons nu bevinden. En van de tien (!) transities waar we volgens de hoogleraar transitiekunde doorheen moeten/gaan. Rotmans biedt ook een visioen: Nederland in 2121. En hij behandelt ten slotte de transitie die we persoonlijk, als mens, hebben door te maken.
In NRC (1 november 2021) zegt Rotmans daarover: ‘Je moet de chaos van de komende jaren kunnen omarmen om er goed doorheen te komen. Heel veel oude instituties, oude zekerheden, zullen op de helling gaan.’
‘Maar dat geeft ook allerlei nieuwe mogelijkheden – voorbij de angst voor verandering komen, proberen te zien wat straks juist wél kan, wat het oplevert. Niet alleen met je hoofd, ook met je hart. Voelen wat je graag zou willen, en je verbeeldingskracht benutten.’
Zo kun je dus ook als ambtenaar het verschil maken, zegt Rotmans in het speciaal aan de rol van ambtenaren gewijde hoofdstuk – met 18 pagina’s wel het kortste hoofdstuk.
Moet de overheid volgens Rotmans nu ferm de regie gaan voeren om ons door al die transities te leiden? Dat toch niet
Overheid als aanjager?
Hij gaat in op de vier systeemtrends die de overheid zullen dwingen zelf te transformeren: opkomend burgerschap, decentralisatie, digitalisering en ruimtelijke integratie. Met dat laatste thema bedoelt Rotmans hoe klimaat, water, droogte, natuur, milieu en energie met elkaar samenhangen en hoe dat moet bepalen hoe wij met onze ruimte omgaan.
Moet de overheid volgens Rotmans nu ferm de regie gaan voeren om ons door al die transities te leiden? Dat toch niet.
Hij schrijft: ‘De rol van de overheid verschuift van regisseur naar facilitator. ‘Dienen’ in plaats van ‘sturen’, en dat vraagt om het loslaten van eigen ideeën en plannen en je verplaatsen in die van anderen en die plannen mogelijk maken. En niet langer plannen toetsen, maar initiatieven stimuleren. De ambtenaar als aanjager van de verandering.'
Zou Jan Rotmans soms Overheid van Nu lezen?
Jan Rotmans en Mischa Verheijden, Omarm de chaos, uitgeverij De Geus