Hoe leer je om beter opgavegericht te werken? Essay ‘Leren institutionaliseren’

Artikel | 02-11-2020 | 12:38

Jullie hebben het over ‘leren in opgavegerichte netwerken’. Wat bedoelen jullie daarmee?

Schulz: ‘We zien dat er in Nederland steeds meer opgavegericht wordt gewerkt. Denk aan de opgaven rond landbouw en natuur of de regionale energiestrategieën (RES-sen). Daarbij verschillen de opgaven inhoudelijk van elkaar, net als de mensen en bestuurslagen die eraan werken. Maar die verschillende mensen met soms verschillende doelen moeten wel steeds op een vergelijkbare manier met elkaar samenwerken, namelijk in netwerken. Hoe zorg je dat je daar beter in wordt?’

‘De verschillen maken dat het wiel steeds opnieuw of in ieder geval op maat gemaakt moet worden, want iedere situatie is anders, maar over hoe je dat wiel uitvindt, kun je best van elkaar leren.’

Kunseler: ‘Als je van opgavegericht een duurzame vorm wil maken, zal je toch moeten leren hoe je dat goed doet. Dit onderzoek is een vervolg op een eerder onderzoek van NSOB en PBL. Onze collega’s constateerden toen dat een participerende overheid ook een lerende overheid is, die leren in nieuwe samenwerkingsverbanden stimuleert, en zelf ook leervermogen opbouwt.’

Hoe hebben jullie dit onderzocht?

Kunseler: ‘We hebben gefocust op dealprogramma’s, zoals de Woondeals en Green Deals. Omdat het verschillende programma’s zijn bij verschillende departementen, maar met vergelijkbare intenties.’

 ‘We hebben gesproken met de programmamanagers van die dealprogramma’s bij verschillende ministeries. En we hebben een documentstudie gedaan naar hoe deze dealprogramma’s in de Tweede Kamer worden behandeld.’

Wat zijn jullie belangrijkste bevindingen?

Kunseler: ‘We hebben twee belangrijke boodschappen. Ten eerste: zorg dat je leren tot een integraal onderdeel van opgavegericht werken maakt. Het ontwikkelen van een leerstrategie, waarin je benoemt hoe je kennisdeling organiseert en hoe je lokale lessen terugvoert naar nationaal beleid, is onderdeel van het vak van deals maken. Ten tweede komt naar voren dat opgavegericht netwerken nogal haaks staat op de gebruikelijke manier van generiek beleid maken.’

Schulz ‘Wij zien bijvoorbeeld dat de huidige verantwoordingscultuur het lerend werken in de weg kan staan. Verantwoording zit volledig geïnstitutionaliseerd in het openbaar bestuur en leren niet. Dat is ook de belangrijkste suggestie die we doen: we stellen voor om meer na te denken over de vraag hoe leren te institutionaliseren is.’

Is een bepaalde mate van verantwoording niet ook nodig?

Kunseler: ‘Zeker! Alleen moet het minder afrekenend. We pleiten niet voor minder verantwoording, maar om het leren een vast onderdeel te maken van de verantwoording, en ook andersom. Lerend evalueren: hoe is de voortgang, komen we dichterbij? Zo kan je gezamenlijk reflecteren of de strategie en middelen effectief zijn. En je haalt weer inzichten uit het verantwoorden.’

Welke les zouden jullie willen meegeven aan professionals die veel interbestuurlijk samenwerken?

Schulz: ‘Meer aandacht geven aan leren is een kwestie van professionaliteit en van politiek. Professioneel zou ik zeggen: zie het leren als onderdeel van je werk! Jullie zitten vol met ervaring en het is belangrijk om die kennis die te delen. Bijvoorbeeld door de redactie van deze site te tippen.’

‘En zoek ook naar manieren om richting politiek kenbaar te maken dat leren een onderdeel is van verantwoorden. Zeker als het gaat om complexe maatschappelijke opgaven. Als de politiek je zou vragen wat er is geleerd en hoe dat verder helpt, is dat ook een manier van verantwoorden.’

Kunseler: ‘Ik vond de fuckup sessies bij de City Deals een mooi voorbeeld van hoe je bespreekbaar maakt wat er misgaat in een samenwerking. Het doel van zo’n sessie is om taboes te doorbreken door te erkennen dat het ook fout kan gaan, om daar vervolgens van te leren hoe het beter kan. Je geeft taal aan dingen die mis kunnen gaan, zodat het ook normaal wordt om te leren van je fouten.’

Benieuwd naar de rest van de bevindingen? Bekijk hier het Essay!