Condities voor goede samenwerking. Volgens socioloog Vincent Buskens

Artikel | 11-11-2020 | 10:56

Wat is vanuit uw onderzoek de belangrijkste les over samenwerken?

‘Het is heel belangrijk om te weten wat elkaars belangen zijn. Wat hebben we allebei te winnen in deze samenwerking? En wat zijn redenen waarom het fout zou kunnen gaan? Waarom iemand zich juist niet coöperatief op zou stellen.’

‘In mijn onderzoeksveld wordt samenwerking vaak gezien als een sociaal dilemma. Als je allebei je best doet, ben je beter af dan als je dat allebei niet doet. Maar in veel samenwerkingsrelaties is het voor een individu voordelig de ander het zware werk te laten doen en zelf te profiteren van de inspanningen van de ander.’

‘Stel je moet een project met z’n tweeën doen.  Als ten minste een van de twee partijen z’n best doet, dan komt er een mooi resultaat uit. Maar beide partners kunnen niet zo heel goed zien hoe hard de ander werkt. Het eindresultaat valt dan tegen voor degene die er echt hard aan heeft getrokken, terwijl datzelfde eindresultaat prima is voor degene die er niet veel aan heeft gedaan. Individueel gezien is degene die weinig heeft gedaan hier het best af. Dat zorgt precies voor het samenwerkingsprobleem.’

Hoe voorkom of doorbreek je die dynamiek?

‘Net hadden we het over het scenario waarbij je eenmalig een project doet samen. Een goede manier om de dynamiek van zo’n sociaal dilemma te doorbreken, is om langdurig samen te werken. Dan moet je echt een relatie opbouwen met elkaar. En dan gaat de afweging om je wel of niet maximaal in te spannen niet alleen over dit project, maar ook over de onderlinge relatie. Als ik me nu niet goed inspan, dan heeft dat effect op de ander en daarmee ook weer op het volgende project.’

 ‘Dus duurzame samenwerkingsverbanden, in plaats van steeds wisselende partners. Dat kan de samenwerking bevorderen. Daarnaast maakt de sociale structuur veel verschil. In een hecht, sociaal netwerk praten mensen veel met elkaar. Dat zorgt ervoor dat ik ook een reputatie bij jou kan opbouwen, zonder dat we samen een project doen. Zo’n netwerkstructuur kan ook de motivatie van mensen verhogen om goed samen te werken. Omdat ze hun reputatie willen behouden, zodat ook in de toekomst mensen nog met hen willen samenwerken.’

‘Dat is ook de reden dat veel online platforms als Marktplaats, Airbnb en Uber hier ratingssystemen voor opzetten. Met zo’n ratingsysteem krijg je informatie over elkaars reputatie en is er ook een reden om je coöperatief op te stellen. Omdat je wil dat mensen ook in de toekomst nog met je samen willen werken.’

Wat kan je als overheidsprofessional met deze kennis?

‘Weet dat duidelijkheid over elkaars belangen een niet te onderschatten punt is. Dus zorg dat er geen agenda’s onder de tafel blijven liggen.’

‘Je ziet dat ook op inspraakavonden, bijvoorbeeld. Dat veel mensen dan toch het gevoel hebben dat er een verborgen agenda is. En of die er nou wel of niet is: alleen het gevoel dat er iets achter wordt gehouden geeft onzekerheid en belemmert de samenwerking.’

‘Dus: schep goede condities voor de samenwerking. Je kan zelf open zijn over wat je wilt bereiken met de samenwerking en vragen welke belangen de ander allemaal heeft. Van daaruit kan je op zoek naar het gemeenschappelijk belang en dat heel expliciet en groot maken. Dat moet je combineren met ervoor zorgen dat er ook een reputatiebelang is. Bijvoorbeeld door te organiseren dat er meer is dan een eenmalige samenwerking.’

Hoe kunnen we de onderzoeken die jij hiernaar gaat doen, volgen?

We hebben net een boek uitgegeven waarin meer fundamenteel internationaal onderzoek op dit thema bij elkaar is gebracht. Daarnaast hebben we ook recent onderzoek gedaan naar waarom zzp-ers elkaar steunen via Broodfondsen in geval van ziekte (Vriens et al. 2019).