Van uitzondering naar standaard: de opmars van maatwerk in Friesland
De City Deal Inclusieve Stad in Leeuwarden is een mooi voorbeeld van ‘eerst de mens en daarna de regels’. Gemeente, zorgverzekeraar De Friesland en sociale wijkteams zochten met elkaar naar oplossingen waar eerst regels in de weg leken te staan. Hoe nu verder? ‘Als je de wet en elkaars wereld goed kent, kun je bijna alles oplossen binnen de kaders.’
Leeuwarden begon in 2017 met maatwerk in één wijk. Dat werd in 2018 uitgebreid naar de hele stad als onderdeel van de City Deal Eenvoudig Maatwerk. Dit programma krijgt een vervolg onder de noemer ‘…op Maat’. Hierbij wordt maatwerk structureel onderdeel gemaakt van het Friese zorgstelsel. Hieronder vast 5 lessen voor de toekomst van zorg op maat.
|
1. Naar de geest, niet de letter
‘Ik ben heel positief over maatwerk als structureel onderdeel van hoe wij inwoners ondersteunen’, zegt Marloes Schreur, strategisch adviseur Sociaal domein binnen de Gemeente Leeuwarden en projectleider van de City Deal die in juni dit jaar afliep. ‘Uit de effectrapportage blijkt dat het voor onze inwoners in de meeste gevallen betere zorg oplevert tegen lagere kosten. Daarnaast hebben we dankzij de City Deal een betere relatie met de sociale wijkteams en met De Friesland, de grootste zorgverzekeraar in de provincie. De volgende stap is maatwerk borgen binnen onze gemeentelijke organisatie.
‘Dit is wat we gaan doen:
- Er komt een kwaliteitsteam van de gemeente dat de rode draden uit de casuïstiek haalt en kijkt waar beleid verbeterd kan worden en waar zo nodig actieonderzoek moet worden gedaan.
- Een integraal casusteam gaat meedenken als een medewerker ondersteuning vraagt bij complexe casuïstiek omdat hij of zij er zelf niet uitkomt.-
- Maatwerk is nu ook onderdeel van het inwerkprogramma van nieuwe medewerkers.-
- We hebben ambassadeurs de het maatwerk-denken uitdragen binnen hun teams.-
- Op managementniveau wordt het ook actiever gestimuleerd - dan gaat het in een functioneringsgesprek niet meer uitsluitend over de kpi’s die je hebt behaald, maar ook over die mooie maatwerkcasussen.-
- Tenslotte hebben we op politiek niveau de wethouder (Hein Kuiken, red.) als ambassadeur.’
De City Deal Inclusieve stad die de afgelopen twee jaar liep, behelsde zo’n twintig casussen, aangedragen door de sociale wijkteams van welzijnsorganisatie Amaryllis. Maatwerk werd ingezet op momenten dat de reguliere routes en voorzieningen geen passende oplossing leken te bieden of wanneer er meer snelheid vereist was. Daarbij werd in de eerste plaats gekeken naar de geest van wet- en regelgeving en niet naar de letterlijke bepalingen.
‘Je moet de wet kennen en kunnen spelen met de stof’
2. Integrale pot
Een bijna fameus te noemen casus was die van de ‘anorexiahond’ - een speciaal getrainde hulphond voor een tiener die al vijf jaar een eetstoornis had? (op programmasociaaldomein.nl verscheen hier eerder dit verhaal over). De ouders benaderden de stichting die deze honden traint en de gemeente met het verzoek om een subsidie. Die werd in het kader van de City Deal toegekend en nu blijkt de hond een positieve invloed te hebben op de dochter, die inmiddels minder verdrietig is en weer is gaan eten. En hierdoor ook minder gebruik hoeft te maken van (dure) zorg.
Schreur: ‘Het meisje is nu veel zelfstandiger. Er is echt sprake van verbetering van de kwaliteit van haar leven. Uiteindelijk zijn er binnen de maatwerkaanpak in vier andere gevallen hulphonden.’ Inmiddels zijn er ook landelijk tientallen gevallen waarbij aanspraak wordt gemaakt op de ‘anorexiahond’.
Schreur: ‘De vraag is nu: levert zo’n hulphond een structurele verbetering op van de levenskwaliteit en een structurele verlaging van de zorgkosten? Zo ja, kun je dit dan onderbrengen binnen de regelingen van de Wmo of wellicht bekostigen vanuit de zorgverzekeringswet? Ofwel: wie gaat dit vergoeden uit welk potje? De gemeente of de verzekeraar? Of misschien wel beiden. Want je kunt er ook aan denken om voor dit soort maatwerk een gezamenlijke, integrale pot te vullen. Dat wordt allemaal nog onderzocht. De verzekeraar vergoedt zo’n hulphond tot nu toe niet voor deze indicatie. En de gemeente koopt vooralsnog geen hulphonden in.’
3. Ken elkaar
Marieke van den Heuvel werkt als regiomanager gemeenten bij De Friesland. Hiervoor werkte ze tien jaar voor de Friese gemeenten waarvoor ze gezamenlijk beleid maakte en ondersteuning inkocht. ‘Ik ken dus beide werelden. Het goede van de City Deal en de intensieve samenwerking tussen wijkteams, gemeente en ons, is dat we elkaar nu veel beter kennen. Wil je maatwerk leveren, dan is dat belangrijk. Ken je elkaars werelden? Wat drijft die ander? Hoe koopt die in, hoe werken ze met data, wat zijn hun verantwoordelijkheden? Als je dat van elkaar weet, dan kom je ook af van de vooroordelen die samenwerking in de weg kunnen zitten. Zoals: wat is het bij die gemeente een trage bende. Of: die verzekeraars denken alleen maar commercieel.’
4. Binnen bestaande mogelijkheden
In de afgelopen tijd bleek het meeste maatwerk leverbaar binnen de kaders van de bestaande wet- en regelgeving. Schreur: ‘Ik verwachtte dat we voor eenvoudig maatwerk heel intensief contact zouden moeten hebben met Den Haag. Maar dat was niet zo. Onconventionele oplossingen betekenen niet automatisch dat je moet afwijken van de wet.’
Van den Heuvel: ‘Bijna alle casussen zijn op te lossen binnen de kaders. Het is een vaak een kwestie van de wet goed kennen en wat ik noem, kunnen spelen met de stof.’
Schreur: ‘Je moet je beslissing goed kunnen onderbouwen.’
Van den Heuvel: ‘Maatwerk leveren vergt extra tijd en moeite. En als je het dan toch al druk genoeg hebt, kan het gemakkelijker zijn om te zeggen dat iets niet kan dan dat je gaat zoeken naar de ruimte die de regels vaak wel degelijk bieden. En er zijn natuurlijk ook domweg verschillen van inzicht. Dat geldt aan de kant van de sociale wijkteams, de gemeente en de verzekeraar. Mede daarom zetten we als De Friesland nu een domein overstijgend loket op dat je – ook als burger – snel kunt bellen als je een situatie hebt waarin het schuurt tussen de domeinen. Vanuit dit loket wordt meegedacht richting een oplossing die snel passende zorg en ondersteuning biedt.’
Schreur: ‘Het is de bedoeling dat dit loket van De Friesland, ons casusteam en onze medewerkers snel met elkaar gaan schakelen.’
5. Afgestemd inkopen
Van den Heuvel en Schreur zien meer mogelijkheden voor samenwerking. ‘We kopen beiden zorg in’, zegt Van den Heuvel. ‘Om te beginnen moeten we eens goed met elkaar om tafel om onze ervaringen uit te wisselen. Zeker omdat we voor een deel dezelfde aanbieders contracteren. Dat kan ertoe leiden dat we de zorgaanbieders de juiste financiële prikkels geven en mensen sneller de juiste zorg op de juiste plek ontvangen. Er zijn veel raakvlakken. Neem zoiets als dagbesteding voor senioren met een psychiatrische kwetsbaarheid. Dat valt binnen onze beider domeinen en daar hebben we beiden veel ervaring mee. Op die relatie moeten we verder investeren.’
Schreur: ‘Het voordeel kan ook zijn dat je bespaart op je kosten. En uiteindelijk doen we dit allemaal in de eerste plaats om onze inwoners sneller te kunnen ondersteunen en perspectief te bieden. Mensen centraal in de aanpak – daar gaat het ons om.’
Schreur: ‘Het voordeel kan ook zijn dat je bespaart op je kosten. En uiteindelijk doen we dit allemaal in de eerste plaats om onze inwoners sneller te kunnen ondersteunen en perspectief te bieden. Mensen centraal in de aanpak – daar gaat het ons om.’