Peter Glas: ‘Iedereen moet aan de slag met het water in Nederland’
Water is dé centrale opgave in Nederland, stelt Peter Glas, de tweede Deltacommissaris. ‘Het raakt aan de klimaatproblematiek, hoe we moeten bouwen, wonen en samenleven in onze delta – de veiligste dichtbevolkte delta ter wereld. In het Deltaprogramma denken we één, twee, zelfs drie generaties vooruit. Wat moet er gebeuren om Nederland ook in 2100 leefbaar, ‘klimaatbestendig en waterrobuust’ te laten zijn? Dat is niet alleen een opgave voor de overheid. Ook bedrijven en burgers moeten kijken wat ze hierin kunnen doen.’
|
In 1 minuut:
|
Peter Glas werkt al 37 jaar ‘aan de waterkant’. Na zijn studies biologie en Nederlands recht in Leiden werkte hij onder meer als onderzoeker-consultant en regiomanager Centraal- en Oost-Europa bij het Waterloopkundig Laboratorium in Delft. Hij was watergraaf van Waterschap De Dommel en lid van het bestuur van de Unie van Waterschappen, waarvan zes jaar als landelijk voorzitter. Sinds 1 januari 2019 is Glas de tweede Deltacommissaris.
Aanjager
Zijn rol is die van ‘regisseur en aanjager’ zegt hij. Glas praat met allerlei partijen. Met de partners van het Deltaprogramma: de waterschappen, provincies, gemeenten en het Rijk. Maar ook met, bijvoorbeeld, Bouwend Nederland over hoe de bouwsector toekomst- en waterbestendig kan bouwen. En met netbeheerders, woningbouwverenigingen, verzekeraars en vele andere partijen.
‘Mijn aanstelling staat los van kabinetsperioden. Het Deltaprogramma is een bijzondere vorm van ‘governance’. Er is een Deltawet, een Deltafonds en een Deltacommissaris. En het Deltaprogramma dat elk jaar met Prinsjesdag wordt aangeboden aan de Tweede Kamer en elke zes jaar wordt bijgesteld aan de hand van de nieuwste inzichten en ontwikkelingen. Dat Deltaprogramma is van het Rijk en de regio’s samen. Het valt eigenlijk tussen alle departementen en bestuurslagen in. In die zin is het centraal stellen van de opgave, leidend in de organisatie rond het Deltaprogramma. Die centrale opgave is: Nederland beschermen tegen hoogwater, het land klimaatbestendig en waterrobuust inrichten en zorgen voor voldoende zoetwater.’
Gemiddeld moet elke week in Nederland een kilometer dijk worden versterkt
Dijkversterking
Het Deltaprogramma kijkt tot drie generaties vooruit en schetst de contouren van wat er moet gebeuren om de Nederlandse delta veilig te houden. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat in 2050 alle zee- en rivierdijken voldoen aan de nieuwe waterveiligheidsnormen. ‘Dat klinkt ver weg, maar dat is het niet. Het betekent dat gemiddeld elke week een kilometer dijk moet worden verstevigd.’
De centrale opgave is vertaald in drie deelplannen, inclusief voorstellen voor uitvoering. ‘We hebben de waterveiligheid. Daarmee begon ooit het eerste Deltaprogramma. Dijkversterking is daar een onderdeel van.’ Dan is er de opgave zoet water, die actueler is dan ooit. ‘Dit is het derde droge jaar op rij. Dat vraagt om maatregelen. We kijken naar manieren om regenwater beter vast te houden in waterbekkens, en hoe we het grondwaterpeil op een voldoende niveau houden. Tientallen projecten zijn hiervoor gefinancierd vanuit het Deltafonds.’
Het derde plan gaat over ruimtelijke adaptatie, oftewel de delta Nederland aanpassen zodat we de gevolgen van de klimaatveranderingen kunnen opvangen. ‘Hoe richten we de leefomgeving in als we drogere perioden hebben, maar ook stevige plensbuien?’, zegt Glas.
Hoe richten we de leefomgeving in als we drogere perioden hebben, maar ook stevige plensbuien?
Basis en verbetering
Met een Deltaprogramma, drie Deltaplannen, een commissaris en een budget van ruim één miljard euro per jaar lijkt het wel goed te zitten met het waterbewustzijn bij de politiek en de bevolking. Maar is dat wel zo? ‘Daar kan zeker nog een en ander in verbeterd worden’, zegt Glas. ‘Kijk, de basis hebben we fantastisch voor elkaar. Internationaal zijn we een voorbeeld. Maar bijvoorbeeld de bouwsector kan een aantal stappen zetten. Zowel bij opdrachtgevers als in de bouw.’
‘Bij het ontwerp, de aanbesteding en realisatie, maar ook bij de periode van beheer en onderhoud daarna moeten we rekening houden met het klimaat. Het is gewoon onverstandig om de serverruimte in de kelder te maken, tuinen helemaal te betegelen of technieken als warmtepompen onbenut niet te benutten.’
‘Als er, zoals recent in Tilburg, na een hoosbui de putdeksels springen, dan is er werk aan de winkel’
Bewustzijn
Glas wil meer bewustzijn, niet alleen bij bedrijven maar ook bij burgers. ‘Het gevaar bestaat dat men denkt dat het allemaal al is geregeld. Want daar betalen we toch elk jaar rioolrecht en waterschapsbelasting voor? Iedereen heeft iets te doen met water en de klimaatverandering. We moeten met zijn allen bereid zijn dit niveau van ons waterbeheer te handhaven.’
Eén van de taken van Glas als Deltacommissaris is werken aan dit bewustzijn. Hij praat met organisaties over de klimaatveranderingen en over welke eisen dat stelt aan bouwen, wonen en beheer van voorzieningen. ‘Ik moet zorgen dat de informatie stroomt. Als er, zoals recent in Tilburg, na een hoosbui putdeksels springen, dan is er werk aan de winkel. Het Verbond van Verzekeraars ziet dat ook.’
‘Op basis van klimaatscenario’s van het KNMI is het de verwachting dat weerextremen door klimaatverandering de komende decennia nog verder gaan toenemen. Als we niets doen lopen we het risico dat de schade door weersextremen tot 2050 oploopt tot boven de 100 miljard. Het Verbond van Verzekeraars verwacht zelfs dat wateroverlast en droogte door klimaatverandering in het extreemste scenario meer dan 250 miljoen euro extra per jaar zal kosten. Dat is te voorkomen als we nu slim bouwen en als ook burgers maatregelen nemen.’
Gelukkig gebeurt er veel op dit vlak, stelt de Deltacommissaris. ‘Operatie Steenbreek is zo’n mooi voorbeeld dat in veel steden loopt. Bewoners halen de tegels weg uit hun tuinen en bij hun gevel en in ruil voor de stenen krijgen ze gratis plantjes. Het regenwater kan zo beter weglopen en groen is goed voor de temperatuur in de stad. Groene daken dragen daar ook aan bij. En het draagt ook nog bij aan biodiversiteit. Een wethouder in Zwolle vindt dat iedere burger ‘zijn eigen deltawerkje’ zou moeten hebben.’
‘Plannen rond het water moet je gezamenlijk uitwerken, aan de tekentafel, de bestuurstafel én de keukentafel.’
Tien vlaggen
Bewustzijn vergroten, activeren van burgers en bedrijven en inzetten op een integrale benadering is het doel van Glas. ‘Klimaatadaptatie, wijkversterking, de landbouwtransitie, natuurontwikkeling en de woningbouwopgave raken elkaar allemaal. De kunst is om het gezamenlijk te doen.’
Een prachtig voorbeeld daarvan zag Glas begin juli in Groningen. Bij het Lauwersmeer wordt de dijk versterkt, maar tegelijk kijkt men naar de natuurdoelstellingen en naar de belangen van de recreantenhaven. Bij de ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst gingen tien vlaggen omhoog. ‘Dat is voor mij hoe het moet zijn. Plannen rond het water moet je gezamenlijk uitwerken, aan de tekentafel, de bestuurstafel én de keukentafel.’