Hoe kom je effectief tot een maatschappelijk akkoord?
Bij opgavegericht werken zijn akkoorden een belangrijk instrument om complexe vraagstukken op te lossen. Ook spelen ze een belangrijke rol in onze democratie, omdat veel belanghebbenden worden betrokken, voordat er beleid wordt gemaakt. Aanleiding voor de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) om onderzoek naar te doen. Zijn akkoorden een passende manier van omgaan met maatschappelijke opgaven? En hoe kan het proces om tot een akkoord te komen worden geoptimaliseerd? In hun nieuwste adviesrapport doen ze tien aanbevelingen.
| Download hier het adviesrapport: ‘Akkoord?! Besturen met akkoorden als evenwichtskunst’ |
Aanbevelingen
Het ROB heeft het proces van een aantal akkoorden geanalyseerd en op basis daarvan tien aanbevelingen geformuleerd om dit proces te optimaliseren.
Onderstaande animatie vat de aanbevelingen samen:
Akkoorden zijn een belangrijke manier om ingewikkelde maatschappelijke kwesties op te lossen.
Zo hebben we recent het Klimaatakkoord en het Nationaal Preventieakkoord voorbij zien komen.
De Raad voor het Openbaar Bestuur vindt dat akkoorden kunnen bijdragen aan betere besluiten die bovendien breed draagvlak hebben.
Ze betrekken alle belanghebbenden v——r de regering beleid maakt, en spelen dus een belangrijke rol in onze democratie.
De complexiteit van veel maatschappelijke problemen wordt steeds groter en de politieke versnippering zet verder door. Een oplossing voor een ingewikkeld probleem kan met een maatschappelijk akkoord toch gevonden worden.
De ROB heeft het proces van een aantal akkoorden geanalyseerd, en is tot enkele aanbevelingen gekomen om dit proces te optimaliseren.
Allereerst moeten alle belanghebbenden goed gerepresenteerd zijn: bedrijven, bestuurders, koepelorganisaties, vakbonden, maar ook informele partijen en groepen met innovatieve idee‘n.
Ook het parlement moet goed meegenomen en op de hoogte gehouden worden in het proces: zij vertegenwoordigen immers de burgers.
Het is belangrijk dat de burger zich herkent in maatschappelijke akkoorden. De burger onderhandelt waarschijnlijk niet mee, en wie niet aan tafel zit, staat op het menu.
De Rijksoverheid dient zich bewust te zijn van de meerdere rollen die zij vaak heeft, zoals: initiatiefnemer, mede-onderhandelaar, mede-financier en mede-uitvoerder.
Het betrekken van de politiek wordt vaak gezien als gevaar, omdat het de uitkomsten weer op losse schroeven kan zetten.
Maar het kan uiteindelijke leiden tot een evenwichtiger akkoord en effectievere maatregelen, met meer draagvlak.
Het betrekken van alle partijen, inclusief het parlement, betekent ook dat de onderhandelingen veel tijd kunnen kosten.
Maar dat is een investering die zich later terugbetaalt: zo worden feiten goed uitgezocht en wordt de achterban genoeg meegenomen.
Partijen aan tafel moeten geven en nemen. De belangrijkste punten voor hen eruit halen, en inleveren op punten die minder belangrijk zijn.
Tenslotte is het belangrijk dat een akkoord een goede balans heeft tussen harde afspraken enerzijds, en een flexibele invulling anderzijds.
En als het akkoord er eenmaal ligt, communiceer daar dan ook duidelijk over, zodat de maatschappij weet waar ze aan toe is.
Alle aanbevelingen voor het sluiten van een goed akkoord zijn te lezen in het advies: Akkoord?! Besturen met akkoorden als evenwichtskunst.
De aanbevelingen in het kort:
- Bezint eer ge begint
Onderbouw goed waarom een maatschappelijk akkoord als sturingsinstrument wordt ingezet. - Formuleer een heldere kader- en doelstelling
Dat vergroot de kans op inbreng van vernieuwde inzichten en perspectieven en biedt betrokken partijen houvast. - Propageer en praktiseer de ‘Aanwijzingen voor convenanten’
Deze wordt vaak onbewust nageleefd. Bewuste Rijksbrede naleving kan zorgen voor het bij de tijd houden en daadwerkelijk actualiseren van de ‘Aanwijzingen’. - Kies een duidelijke rol
De Rijksoverheid dient zich bewust te zijn van de meerdere rollen die zij vaak heeft, zoals: initiatiefnemer, medeonderhandelaar, medefinancier, mede-uitvoerder en medewetgever. - Borg een goede representatie aan de onderhandelingstafels
Alle belanghebbenden dienen goed gerepresenteerd te zijn: bedrijven, bestuurders, koepelorganisaties, vakbonden, maar ook informele partijen en groepen met innovatieve ideeën. - Neem het parlement mee in akkoordprocessen
Het parlement vertegenwoordigt immers de burgers. Het is belangrijk dat de burger zich herkent in maatschappelijke akkoorden. - Geef koepel- en brancheorganisaties ruimte en tijd om hun leden te consulteren
- Ultimaat van de politiek, met een bijzondere verantwoordelijkheid voor de regering
- Maak gebruik van relevante kennis en ervaringen rond akkoordprocessen
- Maak werk van evenwichtskunst
Van de rijksoverheid die bestuurt met akkoorden wordt daarbij evenwichtskunst verlangd. Zij moet een balans vinden tussen onderhandelen en verbinden, tussen openheid en beslotenheid, tussen ‘in beton gegoten’ afspraken en flexibiliteit, én tussen globale afspraken op hoofdlijnen en de regionale/lokale uitwerking daarvan.