De woondeals: meer dan versneld bouwen

Artikel | 18-11-2019 | 15:22

Die versnelling op de woningmarkt is niet zo gemakkelijk te realiseren. De woondeals bestaan uit meerdere onderdelen met eigen afspraken per regio, die moeten helpen de krapte op de woningmarkt terug te dringen.

Al zijn de woondeals niet alleen gesloten om zo snel mogelijk nieuwe woningen bij te bouwen. Natalie Burgers: ‘Een van de redenen is om samen met de gebieden te kijken naar de specifieke vraagstukken die er regionaal spelen en daar samen te werken aan oplossingen die daarvoor nodig zijn. Dat is de kracht van deze afspraken.’ Elke regio heeft te maken met andere uitdagingen, en dat maakt dan ook dat binnen elke gesloten woondeal andere afspraken zijn gemaakt.

Naast vergroting van de bouwproductie is er binnen elke woondeal ook aandacht voor integrale gebiedsontwikkeling en het verbeteren van de leefbaarheid in wijken waar dat nodig is. Burgers: ‘Het gaat hierbij dan om wijken waar veel speelt, bijvoorbeeld hoge werkloosheid gecombineerd met ondermijnende criminaliteit.’

Daarnaast wordt er binnen de woondeals gewerkt aan een bredere verstedelijkingsstrategie. Judith Verheijden: ‘De regio kijkt hierbij met andere gemeenten naar de ontwikkelingsbehoefte en hoe ze daarmee om wil gaan.’ Het ministerie van BZK kijkt overkoepelend mee met de deals en biedt ondersteuning waar dat nodig is.

Verbeterde samenwerking

Elke woondeal is op een ander moment getekend waardoor de regio’s elk in een andere fase zitten, wat ook de samenwerking tussen de regio’s bevordert. Zo kijken de regio’s vaker naar elkaar om van de ander te leren. Groningen loopt voor op de rest, omdat deze woondeal al in januari gesloten is. Burgers: ‘In Groningen werken ze al hard aan het maken van concrete business cases en hier zijn de  opgedane ervaringen dan ook handig voor de andere  regio’s. Ook zien we bij alle deals al dat er direct na het tekenen teams zijn ontstaan, er een plan van aanpak is geschreven en een taakverdeling is gemaakt.’

Verheijden: ‘Onze samenwerking is ook verbeterd. Extern hebben we onze verbinding met de regio’s versterkt, intern staan we sterker. We weten elkaar binnen het ministerie nu beter te vinden. Wanneer Amsterdam bijvoorbeeld aangeeft investeringen in infrastructuur nodig te hebben voor woningbouw, pakken de directies woningmarkt en ruimtelijke ordening dit binnen het ministerie samen op. En gaan we kijken hoe we goed de verbinding kunnen leggen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu.’

Burgers vult aan: ‘Hetzelfde geldt voor de leefbaarheidsaanpak. BZK is tekenpartner in de woondeal, maar voor de leefbaarheidsaanpak wordt nauwe samenwerking gezocht met de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Justitie en Veiligheid. 

Gemeente Groningen

Getekend op: 9 januari 2019 Afspraken 20.000 nieuwe woningen vóór 2030 Aanpakken van excessen op woningmarkt, zoals slecht verhuurgedrag door woningeigenaren Aandacht voor wijkvernieuwing in: Selwerd

Groningen-stad is een enorme groeigemeente, maar ligt in een gebied waar andere problematiek speelt dan in de rest van Nederland. Zo veroorzaken de aardbevingen in het gebied, als gevolg van de gaswinning, krimp van het aantal inwoners rond de stad. Verheijden: ‘De stad Groningen is een eiland in de regio.’

De focus in deze woondeal ligt vooral op studentenhuisvesting: er is een tekort aan studentenwoningen in de stad. Verheijden: ‘Groningen vindt het belangrijk dat verhuurders goed omgaan met bewoners.’ Een resultaat is het nieuwe vergunningstelsel dat Groningen op 1 januari 2019 invoerde. Verhuurders die woonruimte aan studenten verhuren, hebben hiervoor een verhuurdersvergunning nodig. Met deze nieuwe maatregel kan de gemeente wanpraktijken aanpakken.

Regio Eindhoven

Getekend op: 7 maart 2019 Afspraken 27.000 nieuwe woningen vóór 2024 Het vestigingsklimaat verbeteren voor technisch talent uit binnen- en buitenland Aandacht voor wijkvernieuwing in: Woensel-Zuid

Het Stedelijk Gebied Eindhoven (SGE) heeft ambities om de regio economisch te ontwikkelen. De gemaakte afspraken in deze woondeal sluiten dan ook aan op de Brainport Nationale Actieagenda van het Rijk en de regio. Deze regiodeal is gesloten om de kennisintensieve maakindustrie in de regio een boost te geven. Burgers: ‘Veel bedrijven, gemeenten en andere partijen werken hierbinnen al samen. Maar in deze regiodeal waren nog geen afspraken gemaakt over het woonvraagstuk. De woondeal is daar een mooie aanvulling op.’

SGE een omvangrijke technologieregio en trekt veel internationale arbeidskrachten die technisch geschoold zijn. Hiervoor is ook aandacht in de woondeal. Verheijden: ‘SGE zoekt vooral naar manieren om internationale werknemers met een lager inkomen te huisvesten in de stad.’ Om de meest acute druk op de woningmarkt te verlichten, worden daarom binnenkort duizend tijdelijke woningen in de regio geplaatst.

Zuidelijke Randstad

Getekend op: 3 juni 2019 Afspraken 100.000 nieuwe woningen vóór 2025 6 extra ontwikkellocaties bovenop 12 bestaande gebieden waar gebouwd kan worden Aandacht voor verbetering van leefbaarheid in (oude) stadswijken: Rotterdam-Zuid, Schiedam en Den Haag Samenwerkende partijen: 26 gemeenten waaronder Den Haag, Rotterdam, Leiden, Dordrecht en omliggende gemeenten samen met de provincie Zuid-Holland en het ministerie van BZK.

Verheijden: ‘Wijkvernieuwing is een belangrijk thema in deze woondeal.’ Deze regio heeft drie grote gebieden genoemd waar geïnvesteerd moet worden op het verbeteren van de leefbaarheid: in Rotterdam-Zuid gaat hier al aandacht naar uit, Schiedam en Den Haag Zuidwest komen daarbij. Dit zijn gebieden met bijvoorbeeld veel sociale en gedateerde woningbouw waar relatief veel mensen met een lagere sociaal-economische status wonen. In Rotterdam-Zuid loopt al een nationaal programma, NPRZ, waarbij de gemeente samen met het Rijk en diverse partijen samenwerkt aan het verbeteren van onderwijs, werkgelegenheid, woningmarkt en het bestrijden van criminaliteit in dit stadsdeel. Deze aanpak dient als voorbeeld voor de aanpak in andere gebieden die in de woondeals zijn benoemd.

Woningcorporaties spelen hier samen met andere partijen een belangrijke rol bij deze wijkvernieuwing, evenals bij de bouwopgave en de verduurzaming van woningen. Burgers: ‘Hier zijn zoveel partijen betrokken bij de deal dat deze een eigen dynamiek heeft. Dat maakt het ook ingewikkeld om met iedereen afspraken te maken. Wij proberen in het geheel afstemming te krijgen zodat niet iedereen alles zelf oppakt.’

Regio Utrecht

Getekend op: 24 juni 2019 Afspraken 67.000 nieuwe woningen vóór 2025 Woningaanbod betaalbaar houden Aandacht voor verbetering van leefbaarheid in wijken met veel woningbouw uit de jaren 60: Overvecht en Nieuwegein Samenwerkende partijen: 16 gemeenten in de regio Utrecht en omstreken, de provincie Utrecht en het ministerie van BZK.

Utrecht is erg bezig met de energietransitie, duurzaamheid en groen in de omgeving. Verheijden: ‘Typerend voor Utrecht is dat zij woningbouw sterk relateren aan deze andere thema’s.’ Hier is het uitgangspunt ‘’gezond, stedelijk leven’’, waarbij wonen, werken, bereikbaarheid en leefbaarheid elkaar aanvullen.

Dit terwijl Utrecht een van de regio’s is met de grootste druk op de woningmarkt. Burgers: ‘De komende jaren moeten daar 67.000 woningen bij komen. Maar Utrecht wil dat zo duurzaam mogelijk doen.’ Verheijden: ’Utrecht wil kijken hoe het in balans is met de duurzaamheidsopgave, en hoe de beschikbare ruimte over verschillende doelen te verdelen is.’ Ook zet Utrecht-stad meer in op binnenstedelijke verdichting, het vasthouden aan de contouren van de stad en proberen daarbinnen meer te bouwen.

In deze woondeal gaat ook veel aandacht naar het betaalbaar houden van het woningaanbod, en dan vooral de middenhuur. Verheijden: ‘In die regio zijn de prijzen vrij hoog vergeleken met de rest van Nederland. Daarom is hier, evenals bij de Metropoolregio Amsterdam, aandacht voor mogelijkheden om de betaalbaarheid te beheersen door regulering van de huurprijzen.’

Metropoolregio Amsterdam (MRA)

Getekend op: 5 juli 2019 Afspraken 100.000 nieuwe woningen vóór 2025 Betaalbare woningen realiseren en huurprijzen reguleren Aandacht voor verbetering van leefbaarheid en infrastructuur tussen stad en omliggende gemeenten: Poelenburg (Zaanstad), Amsterdam Nieuw-West en Zuid-Oost en een nog nader te bepalen gebied in Lelystad Samenwerkende partijen: 23 gemeenten in de regio Amsterdam, de provincie Noord-Holland en het ministerie van BZK.

Deze regio heeft zijn zaken over het algemeen goed op orde. Wel is merkbaar dat de focus tussen stad en regio kan verschillen. Zo legt de stad Amsterdam meer nadruk op beheersing van de betaalbaarheid. Burgers: ‘Ook hier speelt de discussie of je als gemeente meer instrumenten kunt hebben om de verhuur beheersbaarder te maken.’

Zo wil de stad woningverhuur als vakantiewoning, bijvoorbeeld via AirBnB, beter reguleren. In de stad geldt al een registratieplicht, maar die is nog lastig te handhaven omdat de gemeente dit alleen steekproefsgewijs kan controleren.

De regio Amsterdam heeft aandacht voor het versterken van de bereikbaarheid tussen de stad en omliggende gemeenten door infrastructuur te verbeteren. Regio Amsterdam heeft drie gebieden waar dit verbeterd moet worden, waaronder Poelenburg aan de zuidkant van Zaanstad. Verheijden: ‘Een gebied dat in theorie dicht tegen Amsterdam aan ligt, alleen mist hier een verbinding omdat Poelenburg ver van het station af ligt. Daarnaast komt het verbeteren van de infrastructuur hier samen met wijkvernieuwing.’ Burgers: ‘Het is een gebied waar multiproblematiek speelt. Hier gaan we met de gemeente, scholen, woningcorporaties  en andere organisaties die actief zijn in het gebied, kijken hoe we daar een aanpak zoals die in Rotterdam-Zuid kunnen ontwikkelen.’

Meer lezen over de woondeals?

Lees meer over de woondeals en de afspraken per regio op woningmarktbeleid.nl.