De Gezonde Stad krijgt vorm in Utrecht
Gezond stedelijk leven voor iedereen. Met dit motto zet Utrecht de gezondheid van haar inwoners centraal in de ontwikkeling van de stad. Als adviseur Gezonde leefomgeving zet Ellen Peeters zich, samen met al haar collega’s, elke dag in om bij alle ruimtelijke plannen ‘de gezondheid niet te schaden, maar juist te bevorderen’.
Zo werkt Peeters aan haar ideale gezonde stad: ‘Waar iedereen zich welkom voelt. Gemengd en inclusief. Waar elk type mens een plekje heeft. Waar reuring en levendigheid worden afgewisseld met plekken van rust en stilte. Waar lopen en fietsen de norm is, niet omdat het moet maar omdat het leuker, gemakkelijker en gezonder is.'
|
In 1 minuut In Utrecht zetten ze de gezondheid van haar inwoners centraal. Gezondheidsadviseurs zitten vanaf het eerste moment bij de stedenbouwers aan tafel. En dat leidt tot andere keuzes en vooral anders nadenken over de stad. Een interview met adviseur Gezonde leefomgeving Ellen Peeters over gezonde keuzes, de blik van de gebruiker en gezonde verdichting. |
Stap voor stap
Stap voor stap wordt gezondheid steeds belangrijker in alle plannen die de gemeente maakt. Elk ruimtelijk plan (van speeltuin tot grote gebiedsontwikkeling, zoals bijvoorbeeld het nieuwe stationsgebied) moet een paragraaf ‘gezondheid’ hebben. Is die er niet? ‘Dan stuurt het college het gewoon terug!’, vertelt Peeters enthousiast.
Dit is niet zomaar even bedacht. Peeters: ’Vroeger was de GGD beschikbaar om advies te geven over gezondheid, maar alleen als de mensen van Ruimtelijke Ordening daar om vroegen. Het gebeurde wel, maar pas achteraf. Bij een plan voor een nieuw multifunctioneel centrum met basisschool, oordeelde de GGD negatief. Veel te dicht bij een snelweg. De wethouder Volksgezondheid verdedigde het standpunt in het college en het plan ging niet door. Dan ga je je als bestuur toch afvragen: hadden we dat advies niet beter aan het begin kunnen krijgen?'
Adviseurs zonder geld
Nu zitten Peeters en haar collega’s altijd vanaf het begin aan tafel. ‘Niet iedereen was meteen enthousiast met nóg een adviseur aan tafel’, vertelt Peeters. Wat het ook niet makkelijker maakt: de gezondheidsadviseurs zijn ‘adviseurs zonder geld’. ‘Als wij pleiten voor een speeltuintje of meer openbare ruimte bij een nieuwbouwproject, wijst de projectleider op het financiële plaatje. ‘Wie gaat dat betalen’, vragen ze dan?'
'Een fijnere leefomgeving levert uiteindelijk ook financiële winst op. Maar dat is veel indirecter'
Peeters en haar collega’s sturen op publieke waarden. Dat levert - op de wat langere termijn – gezondere inwoners, minder gezondheidsverschillen, een fijnere leefomgeving en productievere mensen op. ‘Natuurlijk levert dat ook economisch winst op. De stad wordt aantrekkelijker voor bezoekers en bedrijven, die brengen ook geld in het laatje, maar dat effect is veel indirecter. Gelukkig winnen deze zachte waarden het steeds vaker.'
De bril van de gebruiker
Nieuwe scholen zullen niet meer aan de drukke weg gebouwd worden, dat ligt inmiddels ook vast in beleid. Maar voldoen aan de regeltjes is niet meer voldoende voor de hoge ambities van de stad.
‘Onze kracht zit juist op die zachte waarde en onze brede benadering van gezond stedelijk leven.' Peeters zet de bril van de huidige en toekomstige gebruiker op: ‘Waarom wil die hier zijn? Wat gaat die hier doen? En hoe voelt men zich daar? Vanuit deze blik moet je bijvoorbeeld nooit een buurthuiskamer naast de juridische jeugdzorg zetten. Je wil niet door de hele buurt gezien worden als je daar in de wachtkamer zit.’
'Voor een autoluw Beurskwartier kreeg ik weinig medestanders. Nu is het de enige oplossing om Utrecht bereikbaar en leefbaar te houden.'
Gezondheidscoalities
Nu vindt Peeters steeds vaker partners voor haar gezondheidsvraagstukken. De verdichtingsopgave - Utrecht verwacht tot 2040 meer dan 100.000 nieuwe inwoners - waar de stad mee te maken heeft, biedt hiervoor ook veel kansen. ‘Jaren geleden pleitte ik al voor een autoluw Beurskwartier. Ik vond weinig medestanders en werd gewoon uitgelachen. Nu blijkt dat het eigenlijk de enige oplossing is om onze stad bereikbaar en leefbaar te houden.’
Bij steeds meer collega’s begint het gezondheidsdenken door te dringen, merkt Peeters. ‘Laatst hoorde ik een stedenbouwkundige roepen: "wat zou het mooi zijn als de begane grond van dat gebouw een gemeenschappelijke ruimte wordt waar mensen elkaar kunnen ontmoeten". Daar word ik echt heel blij van.’
Een gezonde toekomst
Hoe bouw je aan de gezonde stad waar iedereen zich thuis voelt? Dat houdt Peeters bezig, nu en zeker ook in de toekomst. Het vraagt om creatieve oplossingen, zoals de vergroening van daken en gevels. Ook de verdichting biedt kansen: voorzieningen zijn dichterbij en dat stimuleert fietsen en lopen. En ook het OV is rendabeler.
Maar het roept ook vragen op, waar Peeters nu nog geen antwoord op heeft. Welke dichtheden passen bij een stad als Utrecht? Waar gaan al die mensen straks sporten, als er nu al wachtlijsten voor de hockeyclub zijn? Welke mix van inwoners is ideaal? En hoe kunnen we de gezondheidsverschillen tussen arm en rijk zo klein mogelijk houden?
Vragen waar Peeters en haar collega’s de komende tijd aan werken. Want hoewel er al veel is veranderd in het denken, blijft de blik van de gezondheidsadviseur nodig. ‘De markt houdt nog geen rekening met gezondheid, dus moeten wij dat doen.'