‘Iedereen doet z’n best, maar ons systeem is niet ingericht op burgerinitiatieven’
Het gehele dorp in 2025 energieneutraal en dan ook nog een coöperatie van inwoners die daar zelf voor wil zorgen. Een initiatief om te koesteren. Wat ook gebeurt: gemeente, provincie en waterschap hebben zich achter het initiatief geschaard. En toch loopt de coöperatie Wijnjewoude Energie Neutraal regelmatig tegen problemen aan.
In 2025 produceert ons dorp gezamenlijk minstens zoveel duurzame energie als we met elkaar nodig hebben. We zijn niet meer afhankelijk van commerciële energiepartijen en kunnen allemaal voordelig in eigen energiebehoefte voorzien. We wonen comfortabel en zijn er trots op dat we dit in grote saamhorigheid met elkaar hebben gerealiseerd.
Zo omschrijft Wijnjewoude Energie Neutraal haar dorpsdroom. ‘Zelf ben ik vandaag ook weer onder de indruk, merk ik. Het maakt me echt trots. Kijk eens, wat we allemaal hier met elkaar doen in het dorp!’
Pieter de Kroon – voorzitter van “WEN” – neemt ons een ochtend mee op sleeptouw, en laat zien wat Wijnjewoude al heeft gedaan. We zien een woning met “0 op de meter”, spreken boer Jildert die 1150 zonnepanelen heeft geïnstalleerd en bezoeken een energiepark, waar WEN groengas wil maken van koeienmest. Maar daarover later meer.
| Michael is acht jaar geleden begonnen met het isoleren van zijn huis en heeft het daarna stap voor stap verder verduurzaamd. Eerst met zonnepanelen, daarna is hij op inductie gaan koken en van daaruit is hij gaan onderzoeken hoe hij helemaal van het gas af kon. Een warmtepomp zou te veel energie kosten en daarom kwam hij uiteindelijk uit bij deze palletkachel. Er gaat naaldhout in, wat weer restproduct is van de boerderij van zijn ouders. Michael heeft verschillende stimuleringsregelingen gebruikt, maar ook zonder die regelingen zou de investering er in een paar jaar uit zijn. Jaarlijks bespaart hij 2700 euro op zijn energierekening. |
De gedrevenheid van Pieter is van zijn gezicht af te lezen. Hij oogt op z’n 68e fitter dan de gemiddelde veertiger en zit dan ook bepaald niet stil. Naast voorzitter van WEN, is hij ook voorzitter van de Raad van Toezicht van de KNSB (schaatsbond), lid van het curatorium van de opleiding verandermanagement aan de VU en voorzitter van de Raad van Toezicht van een zorgorganisatie.
Hoe is bij jullie zo’n beweging op gang gekomen?
’Eigenlijk begint het altijd bij mensen. Bij ons was dat Frans Pool. Iemand, die ‘goed rentmeesterschap’ echt serieus neemt. Vanuit de gedachte dat we de aarde nu opgebruiken, terwijl we die hooguit te leen hebben.’
‘En – zoals dat dan gaat – daar komt iemand bij, dat werden er vervolgens vier, daarna acht en nu hebben we 200 leden. Iedereen sluit vanuit z’n eigen motieven aan. Om de wereld beter achter te laten voor kinderen of kleinkinderen, om geld te besparen, of om samen iets voor elkaar te krijgen. Of een combinatie daarvan.’
Is dat ook een drijfveer, dat steeds meer mensen zich aansluiten en je daar onderdeel van kunt zijn?
‘Ja, daar zit zeker een zichzelf versterkend element in. Het verbindt enorm als je met elkaar aan een gezamenlijk doel werkt.’
|
In eerste instantie zie je de zonnepanelen niet, juist omdat het hele dak er mee vol ligt. 1150 panelen liggen er inmiddels op de stallen van Jildert en zijn ouders. Hij betwijfelt of ze er ook zonder WEN hadden gelegen. In het regioblad zag Jildert de aankondiging van een WEN-bijeenkomst over energieopwekking in het dorp. Hij ging er heen om te voorkomen dat er over, in plaats van mét hem gesproken zou worden. ‘Die avond was best ok’, vertelt Jildert. ‘Het was goed om het dorp te laten zien dat er veel meer mogelijk is dan zonneperken op landbouwgrond.’ Na die bijeenkomst vielen een aantal puzzelstukjes in elkaar: CO2-rechten die er wellicht aankomen, subsidie voor zonnepanelen, asbest dat in de daken zat en er ooit uit moest en het energienet op de boerderij dat eigenlijk toch al verzwaard moest worden. Een goed moment om flink te investeren in zonnepanelen. Inmiddels is het gelukt, maar het proces om zover te komen zou hij niet meer overdoen. Meer dan 40 telefoontjes met de netbeheerder over de verzwaring van de stroomkabel, lange stiltes, veel onzekerheid omdat hij geen einddatum kreeg (die voor de SDE-subsidie wel nodig was) en een offerte van 80.000 euro, waarbij hij zelf moest laten zien dat het veel goedkoper kon. Uiteindelijk heeft hij via WEN en de plaatselijke installateur een insider gevonden die bij de netbeheerder aan de deur heeft gerammeld; pas daarna ging het lopen. |
Het contrast is groot. Tussen de Pieter die gedreven vertelt over WEN en laat zien wat het dorp voor elkaar heeft gekregen. En de Pieter die we later in de ochtend spreken over de “hobbels” die ze in dit proces zijn tegenkomen. Hij wil het niet, maar toch slaat zijn stemming om.
Onderschat niet wat we allemaal zijn tegengekomen, zei je net. Waar doelde je op?
‘Eigenlijk wil ik er niet over praten. Laatst werkte ik mee aan een onderzoek van de TU Delft en heb ik een ochtend gesproken over krachten die burgerinitiatieven kunnen tegenwerken. Toen ik thuiskwam zei ik tegen m’n vrouw “Dit doe ik nooit meer”. Ik word er te somber van.’
Pieter laat ons het energiepark zien, waar met mest van verschillende boerderijen biogas gemaakt moet gaan worden. Op het plaatje rechts de boerderijen die hier de benodigde mest voor kunnen en willen leveren.
Kan je misschien toch een paar voorbeelden geven?
‘De plek waar we nu een energiepark aan het realiseren zijn, was vroeger een rioolzuiveringsinstallatie. Toen we hoorden dat er plannen waren om deze te slopen, zijn we op het waterschap afgestapt. Om te bekijken of we iets voor elkaar konden betekenen. Het is goed dat het waterschap van een plek die geen functie meer heeft weer agrarische grond maakt, maar meestal is een nieuwe bestemming duurzamer dan sloop. Bovendien zou de sloop 5 ton kosten.’
‘We kregen te horen dat de plannen al gemaakt waren en dat er hooguit iets mogelijk was als we binnen acht dagen met een concreet ander voorstel zouden komen. In een week tijd hebben we met stoom en kokend water een alternatief uitgewerkt. We hadden hierbij de hoop om gezamenlijk tot een constructie te komen, waarbij we een deel van de besparing die de sloop zou opleveren, zouden mogen aanwenden als startkapitaal voor het energiepark. Dat bleek helaas niet mogelijk. Uiteindelijk hebben we het complex zelfs moeten kopen voor 30.000 euro, ver boven de taxatiewaarde. Het waterschap bespaart 400.000 euro, omdat ze niet hoeven te slopen en wij moeten betalen.’
Je wordt er niet vrolijk van hè?
‘Nee, zoiets raakt me. Ik wil graag een samenwerking waarbij je ook echt het gevoel krijgt dat we het samen aanpakken.’
‘Voorbeelden als deze staan niet op zichzelf. Een ander voorbeeld is het proces rond de aanleg van zonnepanelen hier in het energiepark. Een deel van deze grond kunnen we niet benutten voor mestvergisting. En dus leek het ons logisch om die grond te benutten voor zonne-energie.’
‘Na flink wat moeite kregen we hiervoor een vergunning van de gemeente. Maar vervolgens ging de provincie hiertegen in beroep. Met als reden dat het zonneveld niet zou aansluiten op andere bebouwing. Op zo’n moment denk ik: “Laten we praten! Kijken wat wel mogelijk is.”. Dat gesprek is er gelukkig gekomen, alleen wel elf maanden later. Iedereen zat toen aan tafel en in no-time waren we het eens. Eind goed, al goed, zou je denken, maar vervolgens mag je pas aan de slag als alle vergunningen ook daadwerkelijk zijn afgegeven. Al met al zijn we nu twee jaar verder en beginnen we opnieuw met het aanvragen van de SDE-subsidie (subsidie op zonnepanelen, red.). Het is afwachten of die nog beschikbaar is.’
Hoe zou dit nou anders kunnen?
‘Wat je in al deze voorbeelden ziet, is dat iedereen persoonlijk echt z’n best doet. Maar dat we met elkaar ook in een systeem zitten dat totaal niet is ingericht op burgerinitiatieven. De wereld van de instituties en de leefwereld van mensen liggen echt nog mijlenver uit elkaar.’
‘De oplossing is dat we de bedoeling centraal zetten en niet de regels. Dat wordt “Rek-in-de-regels” genoemd en op allerlei plekken zijn daar goede ervaringen mee. Ambtenaren hoeven dan niet hun expertise in te zetten om uit te leggen dat het niet kan, maar kunnen samen met burgers mogelijkheden zoeken iets wél te realiseren.’
Merk je wel iets van de intentieverklaring die vorig jaar is gesloten?
’Zeker! We krijgen nu bijvoorbeeld subsidie voor een projectmanager, waar we enorm mee geholpen zijn.’
‘Ik hoop gewoon dat de vonk ook echt overslaat en dat we ons samen verantwoordelijk gaan voelen voor een energieneutraal Wijnjewoude in 2025.’
Of dat gaat gebeuren blijven we de komende tijd volgen. Voor nu nemen we afscheid van Pieter, die snel door moet. Op stap met dochter en kleinkinderen, deze keer. Later dit jaar gaan we met Pieter, burgemeester Ellen van Selm en andere betrokken partijen dieper in op dit onderwerp, en kijken we hoe het er dan voorstaat.