Maak verschil: ruim baan voor de regio
Problemen aanpakken op de lokale arbeidsmarkt. Start-ups helpen om door te groeien. Investeringen aantrekken die passen bij de ambities van een stad of streek. Het nieuwe idee is dat zulke vraagstukken het beste regionaal aangepakt kunnen worden. Daardoor ontstaan in rap tempo nieuwe, regionale publiek-private samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld metropoolregio’s en economic boards. Een goede ontwikkeling? Overheid van Nu praat hierover met prof. dr. Erik Stam, hoofd Utrecht University School of Economics, en Monique Roso, researcher bij Economic Board Utrecht.
Het bevorderen en faciliteren van economische groei is een belangrijke opgave voor het openbaar bestuur. Daarover bestaat geen twijfel. Maar hoe- en waar stimuleer je als overheid economische ontwikkeling het beste? Erik Stam is er stellig over: economische voorspoed wordt gemaakt in de regio. ‘De Chinese economie is niet van heel China’, zegt hij. ‘Het zijn een paar belangrijke regio’s die de motor vormen. Hetzelfde geldt voor de Verenigde Staten.’
Stam doet al vele jaren onderzoek naar de vorming en kwaliteit van ecosystemen waarin ondernemingen zich bewegen en naar de rol die het openbaar bestuur hierin speelt. Stam: ‘Het draait om de context. Het maakt een groot verschil of je gaat ondernemen in Amsterdam of in Sint Nicolaasga. Beleid dat prima past bij de ene plaats, hoeft ergens anders niet effectief te zijn.’
Iets spannends tussen de bestuurslagen
Stam is wel blij dat de regio ‘herontdekt’ is: ‘Er is een tijd geweest dat het openbaar bestuur volledig inzette op mainports en topsectoren. In ‘de regio’ werd klein gedacht, te klein, was het idee. Maar de laatste vijf jaar is dat beeld gedraaid. Met name op het ministerie van BZK zag men dat er tussen de bestuurslagen in iets spannends aan het ontstaan was: de regio als bestuurlijke, publiek-private tussenruimte. En het leek nog succesvol ook.’
Het rapport ‘Maak Verschil - Krachtig inspelen op regionaal-economische opgaven’ van de Studiegroep Openbaar Bestuur (2016) markeert de omslag in denken, met een vurig pleidooi voor een regionale aanpak van economische vraagstukken.
Over bestuurlijke grenzen heen
De Economic Board Utrecht (EBU) is een voorbeeld van zo’n bestuurlijk buitenbeentje. Researcher Monique Roso van de EBU onderschrijft de woorden van Stam: ‘We bevinden ons inderdaad in een publiek-private tussenruimte. Daar hebben we de mogelijkheid om de zaken anders aan te pakken. Zo steken we met gemak traditionele bestuurlijke grenzen over. Hilversum (Noord-Holland – red.) doet bijvoorbeeld volop mee in de EBU en we werken programmatisch samen met bijvoorbeeld Food Valley en Metropoolregio Amsterdam.’
Ecosysteem krijgt vleugels door gezamenlijke stip op de horizon
Om de potentie voor innovatie en economische ontwikkeling in een kenniseconomie goed te benutten, moeten overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen samenwerken. Deze zogeheten triple helix is de drijvende kracht achter regionale samenwerkingsverbanden als de EBU.
Roso: ‘Zo’n ecosysteem krijgt echt vleugels als je dan ook nog een gezamenlijk doel hebt, die past bij de regionale context. In onze regio zetten we bijvoorbeeld vol in op gezond stedelijk leven. Het is één van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties, we hebben hier tal van innovatieve bedrijven en kennisinstellingen die er mee bezig zijn én er kan geld mee verdiend worden. Dat maakt het aantrekkelijk voor alle partijen om er energie in te steken.’
Andere kijk
Het samenbrengen van de belangen van overheid, bedrijfsleven en kennisinstelling leidt daarbij ook tot een andere kijk op economische groei, vindt Roso. ‘Natuurlijk blijven banen en investeringen belangrijk voor ons, maar we kijken nu ook veel meer naar wat het allemaal oplevert aan maatschappelijke impact. Daarmee sluit de aanpak ook aan bij de actuele discussie over verbreding van het welvaartsbegrip.’
Eén van de concrete EBU-resultaten is bijvoorbeeld de inrichting van de Health Hub Utrecht. Daarin werken zorgprofessionals, onderzoekers, beleidsmakers, ontwerpers en ondernemers samen aan de ambitie om voor het jaar 2030 een gelukkig en gezond leven bereikbaar te maken voor iedereen in de regio.
Naar een actieve rol in innovatie
Bestuursvormen waarbij lokale overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen samen de strategische agenda opstellen, zitten nog in een experimenteel stadium. De inbreng van private partijen is daarbij onmisbaar, aldus Stam: ‘Je lost lokale vraagstukken niet op als je de ondernemers niet meeneemt. Die ervaren de tekortkomingen aan den lijve en kunnen helpen om snelheid te maken. De EBU is daar een goed voorbeeld van.’
Roso vult aan: ‘De manier waarop we het aanpakken met de Economic Board heeft vervolgens weer invloed op de manier waarop de provincie en gemeentes te werk gaan op het gebied van economische stimulering. Je ziet een verschuiving van faciliterende beleid naar een gezamenlijke, actieve rol in innovatie.’
Regio Deals
Erik Stam is nauw betrokken bij de nieuwste vorm van regionale stimulering: de Regio Deals. In 18 Regio Deals worden vele honderden miljoenen geïnvesteerd in het oplossen van regionale vraagstukken die veelal de traditionele bestuurlijke grenzen overschrijden. Stam buigt zich onder andere over de governance rondom de Regio Deals. Hij verwacht dat daar nog de nodige bestuurlijke experimenten zullen ontstaan.
Stam: ‘Sommige Regio Deals vallen samen met bestaande, goed functionerende regionale bestuursvormen. Denk bijvoorbeeld aan Brainport. Maar voor een Regio Deal als de bodemdaling in het Groene Hart moet dat bestuurlijk nog ingericht worden.’ In de vorm van onder andere de economic boards zijn er daarvoor inmiddels de nodige goed- en minder goed lopende voorbeelden die gevolgd kunnen worden. Maar ook hierbij is de context bepalend, aldus Stam: ‘Wat in de ene regio goed werkt, hoeft elders niet te passen.’