Water als leidend principe bij alle grote opgaven
Hoe zorg je dat na een hoosbui het water snel wegzakt, maar dat de bodem ook waterreserves kan opbouwen voor droge perioden? Waar en hoe kan je het beste bouwen met klimaatverandering in het achterhoofd? Allemaal vragen waar de nieuwe visie van Waterschap Vallei en Veluwe richting in geeft. Deze visie wil samenhangende oplossingen bieden bij allerlei ruimtelijke keuzes, met waterbeheer als centrale punt. ‘Integraal denken over water raakt aan alle grote opgaven waar Nederland voor staat.’
Met de Blauwe Omgevingsvisie van Waterschap Vallei en Veluwe (BOVI2050) geeft het Waterschap een aantal uitgangspunten, waterprincipes, voor water- en bodembeheer, die leidend zouden moeten zijn bij bijvoorbeeld landschapsinrichting en woningbouw. Het Waterschap neemt hiermee het initiatief, zegt Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid bij de Unie van Waterschappen en heemraad bij Waterschap Vallei en Veluwe. ‘Vaak worden waterschappen te laat ingeschakeld en moeten we adviseren over zaken die we beter eerder hadden kunnen doen. Met deze visie wil het Waterschap vooraf een aantal duidelijke lijnen uitzetten en vroegtijdig met onze partners aan tafel zitten. Onder andere om collega-overheden te helpen bij het opstellen van hun omgevingsvisies.’
Waterbeheer of klimaatverandering blijven nu nog regelmatig buiten beschouwing bij ruimtelijke plannen. ‘Neem woningbouw in laaggelegen gebied’, zegt Schoonman. ‘Als je daar als overheid nu niet goed over nadenkt krijg je onherroepelijk problemen. We kunnen het als waterschappen niet vaak genoeg benadrukken: het klimaat van nu is niet het klimaat in 2050. Nederland moet op allerlei manieren het landschap herinrichten, met water als leidend principe, zowel boven als onder de grond.’
De BOVI2050 geeft allerlei kansen en mogelijkheden voor watergebruik en waterbeheer boven en onder de grond. Zo bestaan er ideeën om dijken te gebruiken voor recreatie, energietransitie en wonen. Hergebruik en opslag van water is iets om over na te denken. Ook stedelijke gebieden kunnen verschillende maatregelen toepassen om de gevolgen van wateroverlast en droogte tegen te gaan - ‘de stad als spons’ - en door slim watergebruik en groen de leefbaarheid vergroten.
‘Als een gemeente straten gaat herinrichten zodat regenwater sneller weg kan stromen, kijk dan gelijk naar de aanleg van een warmtenet.’
Opgaven
Een betere samenwerking tussen allerlei overheden en partijen is noodzakelijk om het ‘nieuwe waterdenken’ tot een succes te maken, zegt Schoonman. ‘Integraal denken over water raakt aan nagenoeg alle grote opgaven waar Nederland voor staat: energietransitie, klimaatverandering, natuurbeheer, de circulaire economie en de hervorming van de landbouw.’ De BOVI zegt daarover: ‘Het doel van integraal denken is het vormgeven van het nieuwe waterdenken: de transitie naar water vasthouden én schoonhouden via participatie. Bijvoorbeeld als civiel-technici, watertechnologen, hydrologen, ecologen, planologen, landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen, economen en beleidsmakers met elkaar tekenen, rekenen en spreken In de geest van de Omgevingswet elkaars taal leren spreken is dan ook een belangrijke voorwaarde voor co-creatief samenwerken.’
Schoonman: ‘We moeten niet enkel denken vanuit wet en regelgeving, maar juist ook vanuit wat er nodig is voor een waardevolle leefomgeving in de toekomst.’
Regenwater en warmtenet
Van een integrale aanpak met water als leidend principe zijn vele voorbeelden te noemen. ‘Als een gemeente straten gaat herinrichten zodat regenwater sneller weg kan stromen, kijk dan gelijk naar de aanleg van een warmtenet. Of onderzoek als gemeente eens of je van een zuiveringsinstallatie restwarmte kan gebruiken om woningen te verwarmen. Dat scheelt meteen windmolens plaatsen.’
Voor het Waterschap betekent het ‘nieuwe waterdenken’ een andere manier van werken. ‘De BOVI2050 betekent dat we veel pro-actiever onze ideeën brengen naar provincies, gemeenten en andere partijen. We willen daarin echt een sparringpartner zijn. Maar het is ook nodig om de kerntaken van het waterschap uit te kunnen blijven voeren in de toekomst.’ zegt Schoonman. Zo zal het Waterschap Vallei en Veluwe de nieuwe visie inbrengen bij de opstelling van de Regionale Energie Strategie die nu wordt opgesteld en bij de nieuwe Omgevingsvisies van gemeenten en provincies.
Een moderne overheid kan niet goed functioneren wanneer het alleen vanaf het eigen ‘eiland’ opgaven benadert, vindt Schoonman. ‘Dat volstaat niet meer. We moeten gezamenlijk antwoorden vinden. De Blauwe Omgevingsvisie gaat daar zeker aan bijdragen.’