Samenwerken aan Vitaal Platteland in de Achterhoek: hoe werkt dat?
Het platteland staat voor een reeks van ingrijpende veranderingen, die stevige impact hebben op bewoners, ondernemers en de landbouwsector. In het kader van het Interbestuurlijk Programma zijn in 2018 vijftien kansrijke gebieden in het hele land aangewezen waar bedrijven, overheden, natuur- en milieuorganisaties en andere betrokkenen samen werken aan een sterk en gezond platteland. De Achterhoek is één van die regio’s en ze laten er daar bepaald géén gras over groeien, vertelt Bart van Moorsel, beleidsadviseur Landbouw van de Provincie Gelderland: ‘Elkaar vooruit helpen, dat zit in de Achterhoekse cultuur. Dat geeft enorm veel energie aan het programma en daardoor zie je heel snel resultaat.’
Zeven miljoen vierkante meter asbestdaken
Het programma dat de komende jaren in de Achterhoek wordt uitgevoerd is veelomvattend en ambitieus. Overkoepelend doel is het verminderen van de negatieve effecten van de landbouw en plaats bieden aan de energie- en klimaattransitie met behoud van het streekeigen landschap. Maar in het programma zit méér verborgen. Zo moet er bijna zeven miljoen vierkante meter aan asbestdaken gesaneerd worden en zullen behoorlijk wat boerenbedrijven hun activiteiten staken, waardoor leegstand dreigt. Ook heel belangrijk voor de Achterhoekse economie is het bevorderen van het vestigingsklimaat voor ondernemingen en de zorg voor een prettige, toeristisch aantrekkelijk omgeving.
Kunstmestvrije Achterhoek heeft baat bij interbestuurlijk werken
Van Moorsel ondersteunt namens de provincie de verbinding tussen zoveel mogelijk partijen om dat allemaal waar te maken: bewoners, gemeenten, de landbouwsector, grote en kleine innovatieve ondernemers, het waterschap en het Rijk. ‘We vinden elkaar gemakkelijk, hier in de Achterhoek’, vertelt Van Moorsel. ‘Maar in bijvoorbeeld het project Kunstmestvrije Achterhoek zie je heel goed de toegevoegde waarde van verder reikend interbestuurlijk samenwerken. Het project is oorspronkelijk een initiatief van de landbouwsector zelf. Doordat het Rijk er nu ook bij betrokken is, werd het mogelijk om heel snel verdergaande experimenteerruimte te maken in de regelgeving en om Europa te betrekken. Inmiddels is een hele serie bedrijven en organisaties aangesloten als partner in Kunstmestvrije Achterhoek, samen met ons – de overheden.’ Hij vervolgt lachend: ‘De ondernemers kijken wel behoorlijk op van de toegenomen snelheid waarmee we tegenwoordig als overheid kunnen reageren.’
‘Ondernemers kijken op van de snelheid waarmee we tegenwoordig reageren’
‘Mensen steken hun nek uit en investeren écht’
Een van de sterke punten van de regionale strategie in Vitaal Platteland, is dat hierdoor ook regionale ideeën, kennis en technologie goed tot hun recht komen, vindt Van Moorsel. ‘We hebben in de Achterhoek veel innovatieve bedrijven, die graag hun kennis beschikbaar stellen. Neem Nijhuis Water Technology. Dat bedrijf exporteert waterzuiveringsinstallaties over de hele wereld. Nu hebben ze op basis van die technologie een installatie ontwikkeld die mest omzet in schoon water en bruikbare grondstoffen. Dat kan een enorme sprong betekenen voor de toekomstbestendigheid van de landbouw hier in de regio. Er wordt niet alleen gepraat. Mensen steken hun nek uit voor de Achterhoek en investeren écht. Dat geldt voor de landbouwsector en het MKB, maar bijvoorbeeld ook voor de grote bedrijven zoals de coöperatie ForFarmers uit Lochem (jaaromzet: 2,2 miljard – red), die kapitaal en menskracht inbrengen.’
Contacten en verbindingen
De rol van de provincie is met name het leggen van contacten en verbindingen. Van Moorsel: ‘We merken dat de afstand tot de overheid voor veel burgers en bedrijven best groot is. Juist als provincie kun je een rol spelen in het overbruggen van die afstand. Wij hebben goede toegangen tot de ministeries, zodat we de regio op het gebied van beleid en expertise verder kunnen helpen. Als een individueel bedrijf met een idee naar een ministerie stapt, dan wordt het lastig – hoe slim dat idee ook is. Als wij er mee komen, dan kan het wél opgepakt worden en ten goede worden gebracht aan de regio of zelfs het hele land. Zo willen we de energie die er zit bij mensen die iets kunnen betekenen, vertalen naar beleid!’
Extensivering van landbouw
Een belangrijke uitdaging voor de toekomst is het gezond houden van de Achterhoekse economie. ‘De Achterhoek is nu redelijk vitaal’, vindt Van Moorsel. ‘Maar dat is vooral te danken aan het verdienmodel van de landbouw. Daar gaat zeker het nodige veranderen. De landbouwbedrijven zullen enerzijds groeien en anderzijds extensiveren – wat betekent dat er méér ruimte nodig is en dat er minder bedrijven-, minder werk- en minder mensen zullen zijn op het platteland. Dat heeft weer directe gevolgen voor het voorzieningenniveau in de streek. We moeten dus op zoek naar andere economische dragers. We hebben als provincie flink geïnvesteerd in de aanleg van glasvezel voor een goed vestigingsklimaat. Maar daarmee ben je er uiteraard niet. Dat is nog wel een stevige uitdaging.’
‘Boeren die goed werk doen voor de bodem- en waterkwaliteit, worden eigenlijk niet beloond’
Europese middelen koppelen aan beleidsdoelen
Hoe actief bewoners, overheden en bedrijven in de regio ook zijn, er zijn uiteraard zaken die lastiger te beïnvloeden zijn vanuit een regionaal perspectief. Het programma in de Achterhoek kan in de ogen van Van Moorsel dan ook nog wel wat nationale en Europese ondersteuning gebruiken. ‘Er zijn enkele belangrijke onderwerpen die we hoog op de agenda willen, omdat ze belemmerend werken op het behalen van de belangrijkste opgaven hier in de Achterhoek. Zo zou er echt iets moeten veranderen in de mestwetgeving en de fiscale wetgeving rond bedrijfsbeëindiging. Daarnaast kan Europa hele grote kansen bieden, als daar eens met andere ogen naar de landbouw gekeken wordt en middelen worden gekoppeld aan beleidsdoelen. Boeren die bijvoorbeeld heel goed werk doen voor de bodem- en waterkwaliteit, worden daar eigenlijk niet voor beloond. In plaats daarvan worden ze nu vooral afgerekend op de hoeveelheid melk en vlees die ze produceren.’
Emotie als gegeven meenemen
Ondanks grote nationale en internationale uitdagingen, besluit van Moorsel, is het werken vanuit regio’s die een culturele eenheid vormen - zoals de Achterhoek - de goede maat om tot verandering te komen. ‘Als we wat we in de Achterhoek doen één op één vertalen naar heel Gelderland, dan werkt het gewoon niet. Dat is voor mij ook het leuke aan dit werk: je moet die emotie echt als gegeven meenemen.’
