Friesland en Zeeland vinden elkaar in samenwerking en innovatie
Friesland en Zeeland; veel meer afstand kan er fysiek in Nederland niet tussen provincies zitten. Maar op veel andere vlakken liggen ze juist heel dicht bij elkaar, bestuurlijk ook. Het zijn allebei provincies buiten de Randstad die kampen met uitdagingen op gebieden als onderwijs, wonen, het betrekken van jongeren, krimp, verzilting, verdediging tegen het water en de energietransitie. Bovendien hebben ze allebei één waterschap en een beperkt aantal gemeenten. Het is daarom best logisch dat er in het afgelopen jaar een warme samenwerking tussen deze schijnbare uitersten op gang is gekomen. Een samenwerking die mede door BZK is ontstaan, en die door het ministerie zeer wordt aangemoedigd.
Met de benen op tafel
Bestuurders van de provincie Friesland, het waterschap Wetterskip Frylslân en Friese gemeenten bezochten in maart Zeeland. De provincie Zeeland, het waterschap Scheldstromen en Zeeuwse gemeentebestuurders waren in september op hun beurt in Friesland, en volgende maand zijn de Friezen weer te gast in Zeeland. Het is niet de bedoeling dat de samenwerking in de plaats komt van al bestaande overlegstructuren of die in de weg staat. De besturen in de provincies willen vooral ‘met de benen op tafel’ brainstormen over onderwerpen die hen allebei bezighouden. Dat moet innovatieve visies en oplossingen gaan opleveren waarvan zij beide profiteren, en andere provincies mogelijk later ook.
'We zijn het veiligste Deltaland van de wereld, en dat moet zo blijven'
Niet allemaal wiel uitvinden
‘Neem nou de verzilting’, zegt dijkgraaf Paul van Erkelens van Wetterskip Fryslân. ‘Eigenlijk is het raar dat we niet eerder zagen dat de Zeeuwen en wij hetzelfde probleem hebben. Ik geef u op een briefje dat dat vaker gebeurt. Dat we op verschillende plekken het wiel uitvinden. Friesland en Zeeland delen ook de strijd tegen het water. We hebben allebei veel dijken als zeewering. Die zijn zeer kwetsbaar als de zeespiegel stijgt. Ik zie daarom overleg en uitwisseling voor me bij het ontwikkelen van dijklandschappen, waarin je ook andere dingen kunt doen, maar waarbij wel de functie van die dijken voorop staat. We zijn het veiligste Deltaland ter wereld, en dat moet zo blijven.’
Mal van de Randstad past niet
Ook burgemeester Harald Bergmann van Middelburg ziet geen zwaar opgetuigd nieuw orgaan voor zich, maar een stimulerende en innovatieve samenwerking. ‘Vrij onze gedachten laten gaan. Alleen dan kun je andere dingen gaan doen. Zeeland en Friesland lijken op de kaart best veel op elkaar. Allebei kustprovincies, allebei aan de rand van het land, een vergelijkbare bevolkingsdichtheid en vergelijkbare uitdagingen. We merken allebei dat het lastig is de kwaliteit van het leven in het buitengebied overeind te houden. En voor de leefbaarheid in Nederland is het essentieel dat de regio’s leefbaar blijven. Dat gaat niet door de mal van de Randstad op de provincies te leggen, want die mal past hier niet.’
'Onze gedachten vrij laten gaan. Alleen dan kun je nieuwe dingen doen'
Klimaatlandschap ontwikkelen
Van Erkelens: ‘Veel speelt zich toch vooral af in het westen. Door samen te werken, kunnen wij een vuist maken, ondersteund door BZK. Een stokpaardje van het Wetterskip, waarvan ik weet dat het in Zeeland ook speelt, is het klimaatlandschap. Dat wordt in het kader van klimaatverandering en energietransitie heel belangrijk. We moeten bedenken hoe Nederland er in 2050 uitziet, maar de hamvraag is: wie heeft de regie? Friesland en Zeeland hebben ruimte, dus je ziet hier al een ratjetoe aan zonneweides en windmolenparken ontstaan. Er wordt gevraagd of er zonnepanelen op onze dijken mogen, maar wie gaat daar eigenlijk over? En het landschap is kwetsbaar. Daar moet een sterke overheid met visie een grote rol spelen.’
Meer dan toerisme alleen
Bergmann: ‘Ook op gebieden als wonen, onderwijs, jongeren en economie hebben we een andere kijk dan de Randstad. Zeeland en Friesland trekken allebei veel toeristen, maar we moeten breder inzetten. We moeten jongeren hierheen krijgen voor hun studie en ze hier houden voor ons bedrijfsleven. We moeten investeren in wetenschap en techniek, zodat ondernemers zien wat we te bieden hebben. De groei hier zal nooit zo worden als in de Randstad, maar we moeten de bevolking op peil houden. Mensen van buiten die zich in Zeeland vestigen zijn nu vaak gepensioneerd, maar we hebben naast jongeren ook ervaren werknemers nodig. Het aantal huishoudens is stabiel, maar er komen wel steeds meer eenpersoonshuishoudens. Ook daarover kunnen we met Friesland kennis uitwisselen. De hulp van BZK geeft daarbij extra energie.’
Sterke overheid met visie
Van Erkelens: ‘We willen niet gaan rommelen aan bestaande organen en structuren. Dat duurt te lang. Dus we kiezen een inhoudelijk onderwerp en vragen dan van de organen wat we nodig hebben. Dat klimaatlandschap is een mooi voorbeeld. Wat er met het klimaat gebeurt en staat te gebeuren bindt ons enorm. Het is ook zó veelomvattend dat elk instrument van alle partijen nodig is. Maar er is wel visie nodig, anders wordt het een bende. Daarbij is de rol van BZK belangrijk. De terugtrekkende overheid heeft Ruimtelijke Ordening een beetje laten verworden tot het vastleggen van wat al is gerealiseerd. Vroeger was er visie vooraf. Dat hebben we nu weer nodig. Samen kunnen we weliswaar geen blauwdruk voor het jaar 2100 maken, maar we kunnen er wél gericht over nadenken.’
'Wat er met het klimaat gebeurt en staat te gebeuren bindt ons enorm'
Verder dan regulier besturen
Bergmann: ‘Op het gebied van energietransitie zie ik ook samenwerkingsmogelijkheden. Zeeland en Friesland kunnen de voorhoede vormen, een proeftuin zijn waar alle provincies later voordeel van kunnen hebben. Want ik kan me voorstellen dat anderen later aanhaken bij deze manier van werken. We willen verder graag organisaties betrekken die niet of niet direct bij de overheid horen. Als je gaat praten over wonen, kun je daar bijvoorbeeld ook de woningbouwverenigingen en de makelaarsorganisaties uit de beide provincies voor uitnodigen. Breed inzetten en vrij van gedachten wisselen. Want dan pas kom je verder dan regulier besturen.’