Helemaal blij van ‘Eenvoudig Maatwerk’
Blij werd ik ervan. Echt helemaal blij. Op de Praktijvoorbeeldenparade in Zwolle gaven de gemeenten Utrecht en Leeuwarden vorige maand in het kader van de Citydeal Inclusieve Stad presentaties over de vervolgdeal ‘Eenvoudig Maatwerk’. Ze lieten er zien dat een integrale en op maat gesneden aanpak van complexe sociale problemen – waarmee mensen op verschillende terreinen in hun leven kampen – beter, samenhangender, doeltreffender en mogelijk ook nog goedkoper is. De steden maakten daarmee haarscherp duidelijk dat we met zijn allen in die richting moeten.
Ik heb zelf een verleden als hulpverlener en weet daardoor hoe moeilijk die zogenaamde multi-problematiek te tackelen kan zijn. Het ene probleem stoot het andere aan en tik-tik-tik, de dominosteentjes beginnen allemaal te vallen. Het begint vaak met een relatiebreuk. Daardoor ontstaan schulden, die mensen overspannen of ziek maken. Armoede en ziekte leiden ook vaak tot verslaving, spanningen en onveiligheid, waardoor opvoedingsproblemen en zelfs crimineel gedrag de kop kunnen opsteken.
“Het ene probleem stoot het andere aan en tik-tik-tik, de dominosteentjes beginnen allemaal te vallen”
Maak een plaatje van het héle verhaal
In de praktijk zijn die problemen dus allemaal met elkaar verweven, maar door de hulpverlening worden ze in de uitvoering nog te vaak gescheiden. Voor geldzaken is er de schuldhulpverlening, voor problemen met de kinderen de jeugdzorg, voor geestelijke problematiek de GGZ, voor lichamelijke kwalen de reguliere zorg. Wat voor zo’n gezin een geheel van samenhangende problemen is, wordt zo door de instanties in stukjes gehakt en in delen behandeld. Vaak met onvoldoende resultaat.
De gefrustreerde oud-hulpverlener in mij denkt dan: wat een rommeltje! Bovendien is het echt strijdig met wat we hadden afgesproken bij de voorbereiding van de decentralisatie van de hulpverlening. En daarom werd ik zo blij van de presentaties van Utrecht en Leeuwarden. Daar zie ik eindelijk de afstemming waar die decentralisatie toe moest leiden: maak vooral een plaatje van het héle verhaal, niet van stukjes. Leer de casus héél goed kennen, bedenk dan een logische en passende oplossing en ga sámen in het belang van de betrokkenen aan het werk.
Nooit meer terug naar versnippering
Pilots in de betrokken steden en voorbeelden uit kleinere plaatsen, waar zo’n integrale aanpak wat makkelijker te realiseren is, laten al zien dat alle betrokkenen nooit meer terug willen naar de oude versnippering. En uit die voorbeelden is nog een les te leren: beleidsafdelingen en uitvoerders in de praktijk moeten in die nieuwe situatie veel dichter naar elkaar toe kruipen. De afstand tussen denken en doen – en tussen doen en denken – moet kleiner. Een afdeling schuldhulpverlening bijvoorbeeld moet gaan praten met de hulpverleners in de GGZ en andersom.
“Mensen moeten nog wennen aan die nieuwe manier van werken, en het piept en kraakt in de praktijk nog geregeld”
Het geld kan zo ook beter worden besteed. In Leeuwarden is onlangs uitgezocht hoeveel sociaal geld er eigenlijk naar al die verschillende probleemgebieden apart gaat. Dat gebeurde eerder nooit. Daaruit bleek dat er vaak veel geld wordt uitgegeven aan een deelprobleem, met relatief weinig resultaat. Ook daar kan dus met een integrale aanpak winst worden geboekt. We zijn er nog niet. Mensen moeten nog wennen aan die nieuwe manier van werken, en het piept en kraakt in de praktijk nog geregeld. Maar we zijn in elk geval op de goede weg, en dat is hoopgevend.
Erik Dannenberg is voorzitter van Divosa, de vereniging van gemeentelijke leidinggevenden in het sociaal domein.