Van Krimp naar Kracht: de Serious Game van Noardwest Fryslân
Hoe houd je gebieden waar de bevolking daalt toch leefbaar en vitaal? Op 15 november organiseert het ministerie van BZK het inspiratiecongres Van Krimp naar Kracht. Het congres is bedoeld voor bestuurders en ambtenaren van krimpgemeenten en gemeenten waar over enkele jaren krimp zal optreden. Tijdens het congres komen verschillende praktijkvoorbeelden aan bod van gemeenten die al aan de slag zijn om hun regio en de gemeenschap leefbaar en vitaal te houden. In de regio Noardwest Fryslân biedt de Serious Game uitkomst bij moeilijke vraagstukken rond lokale voorzieningen.
Integraal samenwerken: 1+1=3
In verschillende gemeenten vinden al veel vernieuwende activiteiten plaats om voldoende arbeidskracht voor de regio te behouden, om de regio bereikbaar te houden en om allerlei voorzieningen te stimuleren. Die initiatieven staan vaak niet op zichzelf, maar zijn met elkaar verbonden. Het gelijktijdig en in samenhang oppakken van acties levert in veel gevallen namelijk meerwaarde op: 1+1=3. Gemeenten herkennen dit en worden steeds meer bedreven in het verbinden van de voorheen gescheiden opgaven. Op het inspiratiecongres Van Krimp naar Kracht delen initiatiefnemers voorbeelden van deze integrale aanpak en brainstormen deelnemers over de mogelijkheden die er ondanks krimp toch zijn.
Serious Game
Tijdens het inspiratiecongres presenteren Suzan Christiaanse van de faculteit Ruimtelijke wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen en Sjoerd IJdema (consultant bij Partoer Consultants & Onderzoekers) het initiatief ‘Aan de Slag’, een Serious Game voor vraagstukken over voorzieningen. Sjoerd IJdema: “In de regio Noardwest Fryslân krijgen we te maken met ontgroening, vergrijzing en demografische krimp, wat leidt tot een situatie waarin er te veel voorzieningen zijn ten opzichte van het aantal mensen dat er gebruik van maakt. Voor een aantal van die voorzieningen moeten keuzes worden gemaakt voor de toekomst. Dat is vaak lastig, omdat ze een belangrijke functie hebben in de dorpen en doordat mensen er sentimentele waarde aan hechten. Om op een prettige manier met alle betrokkenen in gesprek te gaan en tot besluitvorming te komen over bijvoorbeeld een samenvoeging, doorstart, of sluiting van een lokale voorziening hebben we samen met Suzan Christiaanse van de faculteit Ruimtelijke wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen een methodiek ontwikkeld in de vorm van een spel: de Serious Game.”
Dit jaar wordt het spel ontwikkeld en getest. In het spel is een grote rol weggelegd voor de casuïstiek: aan de hand van echte voorbeelden en realistische scenario’s maken de betrokkenen samen een keuze. “We hebben het spel onder andere al gespeeld in het dorp Tzummarum,” vertelt Sjoerd IJdema. “Daar ligt een redelijk grote sporthal, die vijftien jaar geleden werd afgestoten door de gemeente. De woningbouwcorporatie nam het gebouw over omdat zij vonden dat het belangrijk was voor de leefbaarheid in het dorp. Maar sinds veranderingen in de wetgeving voor woningbouwcorporaties gelden strengere regels voor het bezit van commercieel vastgoed. Daardoor kon de woningbouwcorporatie in Tzummarum de sporthal niet behouden.”
Casus: sporthal Tzummarum
Wat moet er met de sporthal gebeuren? Met dit vraagstuk worstelden de gemeente, de woningbouwcorporatie en de inwoners van Tzummarum al drie jaar. Daarmee waren verschillende belangen gemoeid. Omwonenden wilden de sporthal niet kwijt, de corporatie móést de sporthal kwijt, en de gemeente wilde de sporthal niet overnemen. “Dit leek ons een mooie casus voor de Serious Game,” vertelt Sjoerd IJdema.
Partoer bracht de belanghebbenden samen. Deze groep bestond uit acht personen vanuit vier partijen: de woningbouwcorporatie, de gemeente, dorpsvereniging Dorpsbelang Tzummarum-Firdgum en het bestuur van de sporthal. “De eerste stap, voorafgaand aan het spel, was om alle informatie open op tafel te krijgen,” vertelt Sjoerd IJdema. “Hiermee maakten we een situatieschets: Wat speelt er precies in het dorp? Welke voorzieningen zijn er? Wie maakt gebruik van de sporthal? Hoe staat het met het onderhoud, de gymtoestellen en de grond rondom de sporthal?”
Na het in kaart brengen van de situatie bedacht Partoer twee mogelijke scenario’s:
- De dorpsvereniging neemt de sporthal over.
- We breken de sporthal af.
Het spel
Aan de hand van de twee scenario’s werd de Serious Game gespeeld. “De deelnemers werkten de scenario’s volgens de stappen in het spel uit in een sessie van ongeveer drie uur,” vertelt Sjoerd IJdema. “Situatie 1 bleek financieel in het eerste jaar nog haalbaar. Maar onze rol als onafhankelijke moderator is om door te vragen: Hoeveel leerlingen spelen er en zullen er in de toekomst spelen? Welke clubs spelen er? Is er sprake van groei of afname? Hoe is de conditie van de zaal? Moeten er in de loop der jaren dingen verbeterd worden, en als dat zo is, wat kost dat dan?”
Toen alle informatie, kansen en mogelijkheden waren besproken, bleek overname door Dorpsbelang op langere termijn niet realistisch. De deelnemers aan de Serious Game kozen er unaniem voor de sporthal af te breken. “Door nieuwe inzichten die het spel de betrokkenen geeft, en door open te zijn naar elkaar, wordt het mogelijk een weloverwogen keuze te maken,” legt Sjoerd IJdema uit. “Het besluit over de sporthal in Tzummarum kwam tot stand met een lach en een traan. Hoewel niemand deze uitkomst had verwacht, ontstond bij alle partijen ook opluchting. Ook bij Dorpsbelang, die al drie jaar energie in de sporthal had gestoken. ‘Het voelt alsof er een olifant van mijn rug af is’, vertelde een van de bestuursleden mij.”
Structuur en verbinding
Volgens Sjoerd IJdema is het grootste voordeel van de Serious Game de structuur die het biedt. De spelers werken met een stappenplan toe naar een oplossing, en kunnen op het spelbord zien wat er gaat gebeuren. Dat voorkomt afdwalingen in het gesprek. Daarnaast heeft het spelelement een verbindende werking. Sjoerd IJdema: “De Serious Game maakt serieuze onderwerpen luchtiger en bespreekbaar.”
Op basis van de uitslag van de Serious Game werken de gemeente, woningbouwcorporatie en dorpsvereniging van Tzummarum nu aan de uitwerking van een plan. Het idee is dat de sporthal het komende jaar nog open blijft. In de tussentijd wordt samen met het dorp gekeken naar verschillende oplossingen zoals bijvoorbeeld een kleinere sportzaal bij de sportvelden. “Zo kunnen een hoop sporten toch nog dichtbij gespeeld worden en kunnen de scholen in de omgeving gymles blijven geven,” vertelt Sjoerd IJdema. “Maar wat het wordt weten we nog niet, dat bepaald het dorp zelf in afstemming met de woningbouwcorporatie en de gemeente!”
Meer praktijkvoorbeelden
Naast de Serious Game worden tijdens het inspiratiecongres Van Krimp naar Kracht nog tal van andere initiatieven uitgelicht. Een voorbeeld is het Mobiliteitsplatform van de gemeente Schouwen-Duiveland. Daar wordt geëxperimenteerd met nieuwe vormen van vervoer en bereikbaarheid. Het openbaar vervoer is daar niet rendabel. Dat kan komen door krimp, maar misschien ook doordat aanbod niet aansluit op de vraag. De vraag die de gemeente zich daar stelt is: Hoe kunnen we dat omkeren en de regio een impuls geven?