De aanpak van Tom
“In het veelbesproken artikel uit het NRC ‘Hulp nieuwe stijl: sámen tegen muren aanlopen’, waarover zelfs Kamervragen werden gesteld, werd de verkokering van de ambtenarij achter sociale wijkteams uitgelicht. In Alphen aan den Rijn zijn we op zoek gegaan naar een manier om juist die verkokering aan de achterkant tegen te gaan,” start Marjolein Buis, projectleider maatschappelijke ontwikkeling bij gemeente Alphen aan den Rijn. Hiervoor heeft de gemeente een sturingsmodel ingericht waarin een team van acht zorgaanbieders samen zorgen voor een passend aanbod van ondersteuning binnen de Wmo en Jeugdhulp. Dit gebeurt vanuit vertrouwen: de inwoner en de professional moeten samen kunnen doen wat nodig is. Het gaat om maatwerk, niet zozeer om maatwerkvoorzieningen, en er zijn geen indicaties en beschikkingen meer.
Het sturingsmodel in de praktijk
Els Boot werkt bij Tom in de buurt, het samenwerkingsverband van specialistische zorg- en welzijnsaanbieders binnen de Wmo. “Tom in de buurt is een centraal aanspreekpunt voor volwassenen met een zorgvraag,” legt zij uit. “We koppelen de klant op basis van zijn behoeften direct aan de juiste specialist binnen ons team. We kijken dus vanuit de vraag, en niet vanuit het aanbod. Omdat ons team is opgebouwd uit professionals van meerdere zorgorganisaties hebben we op veel gebieden expertise in huis. Daarmee is Tom ook flexibel in de hulpverlening. Verschillende vormen van zorg en ondersteuning kunnen naar wens en noodzaak worden gecombineerd.”
Doordat alle aanbieders met elkaar in één team zitten, en zo dus samen één integrale zorgaanbieder zijn geworden, is het proces bij Tom in de buurt een stuk korter dan bij de oude aanpak onder de AWBZ. Els Boot geeft hiervan een voorbeeld: “Er kwam een moeder naar ons toe die zich zorgen maakte over haar 19-jarige zoon. Zij vertelde dat hij steeds verder afgesloten raakte van de buitenwereld. Dat kwam door zijn paniekaanvallen, die zichzelf versterkten. Bij het tweede bezoek kregen we de jongen zover om ook aan te schuiven, en gaven we hem uitleg over paniekaanvallen. Hij voelde zich gehoord en durfde de stap te maken naar hulp. We hebben hem meteen verbonden aan een psychiater met wie wij samenwerken.”
Een paar weken later belt de moeder van de jongen om aan te geven dat het beter met hem gaat en dat hij inmiddels zelfstandig naar de psychiater gaat. Onder het oude beleid had dit resultaat nooit zo snel behaald kunnen worden. “Het succes zat in het feit dat we via de specialist met kennis over paniekaanvallen en angsten op een laagdrempelige wijze direct de juiste aanpak kon bieden,” aldus Els Boot.
Bijzondere contractvorm
Inge van der Heiden (contractmanager Tom in de buurt, gemeente Alphen aan den Rijn) licht de contractvorm van Tom in de buurt nader toe. “Praktisch gezien zijn er veel manieren waarop het contract van Tom verschilt van reguliere contracten,” vertelt Inge van der Heiden.
Ten eerste is de gemeente overgestapt van een systeem met tientallen contracten op één samenwerkingsverband onder één contract. Daarnaast is de loopduur van het contract vier jaar met een verlenging van twee jaar, zodat het samenwerkingsverband de tijd heeft gekregen zichzelf waar te maken. Ook financieel ziet het contract er anders uit: er wordt niet meer afgerekend op basis van het aantal afgenomen zorgtrajecten. In plaats daarvan wordt bij Tom in de buurt gestuurd op te behalen resultaten. Aan Tom in de buurt is een budget van zeven miljoen euro per jaar beschikbaar gesteld, dat vrij te besteden is onder de organisaties in het team. De verdeling onderling vindt buiten het zicht van de gemeente plaats. En dat lijkt te werken: “Er zijn bij ons geen grote tekorten ontstaan.”
‘Tom in de buurt stuurt op resultaat’
Aanbesteding
Hoe was het eigenlijk om ten tijde van de decentralisaties te starten met een compleet andere aanpak?
Marjolein Buis: “Dat was voor iedereen best spannend, want er was nog veel onduidelijk. Voor de gemeente, maar ook voor de aanbieders. Wij wisten niet precies hoeveel geld we van het Rijk zouden krijgen, om welke cliënten het ging en om hoeveel, en de aanbieders wisten niet wat voor veranderingen de overstap naar gemeenten met zich mee zou brengen. En dan ging gemeente Alphen aan den Rijn het ook nog eens helemaal anders doen. Dat heeft wel voor onzekerheid gezorgd.”
Inge van der Heiden: “We waren op zoek naar een aanbieder voor verschillende klantgroepen. Het had dus eigenlijk alleen zin om je in te schrijven als samenwerkingsverband. Het duurde tijdens de aanbesteding wel even voordat partijen zich beseften dat meedoen ook samenwerken betekende. Maar toen dat kwartje eenmaal viel merkten we dat ze elkaar achter de schermen al gingen vinden.”
De aanbestedingsprocedure was een race tegen de klok, maar toch is het gelukt om met ingang van 2015 te starten met vijf Tom in de buurt-teams. “De start was best wel pittig,” vertelt Els Boot, “we moesten aan elkaar wennen en onze plek vinden in het team, maar het concurrentiedenken werd gelukkig al snel verleden tijd. Wat nu meer een uitdaging blijkt is om het contact met de moederorganisatie goed te houden. Want iedereen voelt zich nu Tom in de buurt medewerker, en minder van de moederorganisatie.”
Bekendheid en groei
Sinds de start is Tom in de buurt ook actief in de gemeenten Kaag en Braassem en Nieuwkoop, en zijn er in totaal tien teams, verdeeld over zeven gebieden. De bekendheid van Tom in de buurt is gegroeid en de resultaten van Tom uit de buurt zien er positief uit. In januari startte in Alphen aan den Rijn ook GO! Voor Jeugd, de nieuwe aanpak voor Jeugdhulp, die op een vergelijkbare manier is ingericht. Voor de komende periode denkt de gemeente na over het mogelijk koppelen van andere Wmo-taken aan Tom in de buurt, en wordt er nagedacht over de inregeling van de maatschappelijke zorg.
