Opkomstbevordering in Enschede: de kracht van lokale media
De opkomst bij lokale verkiezingen daalt al jaren, en in Enschede maakte men zich zorgen. Jeroen Heuvel, adviseur bij de raadsgriffie van de gemeente Enschede, reageerde daarom enthousiast op het voorstel van lokale media om samen te werken om de opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 te verhogen. Dit leidde tot het project Ik teken voor 80!, een gezamenlijke inzet om misschien wel 80% van de inwoners naar de stembus te bewegen.
Als we iets kunnen leren van Ik teken voor 80!, is dat politiek en media elkaar niet bijten, maar samen meer bewustzijn kunnen creëren rond democratische waarden. Maar lokale media hebben het moeilijk, en de lokale journalistieke infrastructuur is niet meer zo vanzelfsprekend, volgens Flip van Willigen (stationsmanager van 1Twente). Met de publiek-private samenwerking Newsroom Enschede slaan omroep 1Twente Enschede en de stadsredactie Enschede van TC/Tubantia de handen ineen voor journalistieke innovatie.
Het besef dat ze een belangrijke rol konden spelen in het democratisch proces kwam toen de Newsroom Enschede bewoners vroeg enquêtes in te sturen rond het thema wateroverlast, vertelt Flip van Willigen: “Met zo’n 25 klachten bij de gemeente op jaarbasis leek dit geen zwaar politiek onderwerp. Maar op deze oproep kwam zó veel respons, daar moet je iets mee.” Jeroen Heuvel bevestigt dat: “Het was wel een klein politiek thema, maar de aandacht van de Newsroom versnelde de politieke agenda.” Één doel van de Newsroom Enschede is om de gemeenschap waaraan wordt bericht in beweging te brengen. Flip van Willigen: “We merkten dat dat niet alleen hierbij werkte, maar ook bij andere politieke of relevante thema’s. Toen namen we het initiatief vanuit de gedachte: kunnen we een rol spelen om mensen meer te betrekken bij de gemeenteraadsverkiezingen?”
Media in gesprek met inwoners
Met het project Ik teken voor 80! gingen de media de stad in, op zoek naar de ideeën en uitdagingen van de Enschedeeërs. In audio-, video en printreportages werden mensen bevraagd over hun wijk, waarna de verschillende politieke partijen werden geïnterviewd over de thema’s die uit die gesprekken met Enschedeeërs naar voren waren gekomen. “Inwoners bleken meer geïnteresseerd en betrokken als je met ze in gesprek gaat over die thema’s,” blikt Flip van Willigen terug. Hij vertelt hoe mensen zich vaak helemaal niet druk bleken te maken over onderwijs en gezondheidszorg, maar wel over de veiligheid in hun wijk.
“Wateroverlast leek geen zwaar politiek onderwerp. Maar op onze foto-oproep kwam zó veel respons, daar moet je wel iets mee” – Flip van Willigen
Door reportages te maken over die thema’s die inwoners bezighielden, werden politieke partijen uitgedaagd om daar hun mening over te geven. Dat bracht de politiek dichter bij de belevingswereld van inwoners, die in groteren getale naar de stembus gingen: het opkomstpercentage steeg voor het eerst in jaren naar boven de 50%. De aanpak van de media om de inwoners zelf belangrijke onderwerpen te laten agenderen, dat te verslaan en de interactie met de gemeenteraad op te zoeken, lijkt vruchten af te werpen.
Een zuivere discussie
Toen een debatserie met influencers en politiek dreigde te verzanden in het ‘aloude’ politieke punten scoren tussen partijen onderling, volgde er een stevige evaluatie en een change of plans. Flip van Willigen: “Toen opperden we om elke partij tegenover 2 journalisten te zetten en hen in een half uur te laten vertellen over de afgelopen én komende 4 jaar. Daarin konden ze reageren op de thema’s die waren opgehaald bij de Enschedeeërs. Zo hielden we focus op de inhoud.” Door samen te evalueren en bij te durven stellen, debatteerde de politiek veel meer op het scherpst van de snede dan voorheen, volgens Jeroen Heuvel. “Dit lokt een andere discussie uit: wat speelde er, wat gaat er spelen of wat is nog niet opgelost? Wat doe je ermee en wat vind je ervan? Met deze insteek krijg je meer dan alleen de campagnetaal. Je daagt de politiek uit om initiatief te nemen, echt te reageren in plaats van te zenden.”
De Newsroom Enschede nam initiatief tot een project om de opkomst te verhogen, en zocht de gemeente op als samenwerkingspartner. Jeroen Heuvel: “Voor ons was de uitdaging om als overheid niet de regie te voeren. Al snel begon de term Ik teken voor 80 (procent opkomst, red.) te leven. We wilden een boost geven aan die opkomst, want waar blijft je legitimiteit als je onder de 50% zakt? Als gemeente kun je je niet committeren aan zo’n 80%, maar we kunnen als overheid wel helpen.” En dus investeerde de gemeente in het instrumentarium, en voerden de media uit. Belangrijk uitgangspunt daarbij was dat journalistieke onafhankelijkheid in stand blijft, benadrukt Flip van Willigen. “Dat hebben we gedaan door constant met elkaar in gesprek te blijven over wat je beide belangrijk vindt. De gemeente nam een spannende en grote stap door te vertrouwen op onze integriteit en de media te steunen in een (ook kritische) rol in de verkiezingen, en door alleen te faciliteren in plaats van te sturen.”
“De politiek debatteerde veel meer op scherpst van de snede dan voorheen” – Jeroen Heuvel
Zichtbaarheid van bestuur en beleid
Het opkomstpercentage steeg van 42% in 2014 naar 50,7% dit jaar. “Of dat het gevolg is van Ik teken voor 80! is niet een-op-een aan te wijzen, maar ik geloof wel dat deze aanpak de zichtbaarheid van politiek en bestuur heeft vergroot. En daarmee de noodzaak van inwoners om daarover na te denken en er iets mee te doen ook,” stelt Jeroen Heuvel. Dat was ook de bedoeling, legt Flip van Willigen uit: “We wilden niet alleen ophalen wat er speelt bij mensen, maar hen óók laten zien wat er de afgelopen vier jaar gebeurd is. Inwoners roepen soms van alles, maar weet je welke beslissingen de politiek nam en hoe die voor jou van belang zijn geweest? Mensen zijn zich vaak niet bewust hun invloed binnen ons bestuurlijk systeem, óf ze weten niet hoe die invloed moeten uitoefenen.”
Meer informatie
Kijk ook op iktekenvoor80.nl voor o.a. de interviews met inwoners, politieke partijen en de terugblik op 4 jaar bestuur in Enschede.